สังคมไทยกำลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ ซึ่งแน่นอนว่าเมื่อมีอายุที่มากขึ้นปัญหาสุขภาพเป็นสิ่งที่ตามมาอย่างมิอาจหลีกเลี่ยงได้ หนึ่งในโรคของผู้สูงอายุที่สังคมให้ความสนใจ แต่ยังมีความเข้าใจผิด ๆ เกี่ยวกับโรคนี้เป็นจำนวนมาก นั่นก็คือโรคอัลไซเมอร์โรคอัลไซเมอร์ คือ อะไร ? โรคอัลไซเมอร์ คือ โรคความเสื่อมทางสมองชนิดหนึ่ง โดยผู้ป่วยอัลไซเมอร์จะมีความสามารถทางสติปัญญาที่ลดลง มีอาการหลงลืมและมีพฤติกรรมที่เปลี่ยนแปลงไป สาเหตุของโรคอัลไซเมอร์ ในทางการแพทย์ยังไม่มีข้อวินิจฉัยที่แน่ชัดว่าโรคอัลไซเมอร์มีสาเหตุมาจากอะไร แต่ได้มีงานวิจัยในต่างประเทศระบุว่า โรคอัลไซเมอร์เกิดจากความเสื่อมของสมองที่มีผลมาจากสารโปรตีนชนิดหนึ่ง มีชื่อว่า เบต้า - อะไมลอยด์ (Beta - Amyloid) ซึ่งเป็นโปรตีนที่ไม่ละลายน้ำ เมื่อเบต้า - อะไมลอยด์ไปจับกับเซลล์สมองก็จะทำให้เซลล์ในส่วนนั้นฝ่อลง เมื่อเบต้า - อะไมลอยด์สะสมรวมตัวกันมาก ๆ เข้าก็จะส่งผลให้การทำงานของสมองลดลงตามลำดับ โดยเริ่มจากสมองส่วนฮิปโปแคมปัส (Hippocampus) มีบทบาทสำคัญในการจดจำข้อมูลใหม่ ๆ เมื่อเซลล์สมองบริเวณฮิปโปแคมปัสถูกทำลาย ผู้ป่วยจะเริ่มมีปัญหาในเรื่องความจำ โดยเฉพาะอย่างยิ่งความจำในระยะสั้น หรือ ความจำในเหตุการณ์ที่เพิ่งเกิดขึ้นได้ไม่นาน เช่น กินข้าวมื้อเช้ากับอะไร ตื่นนอนเวลาอะไร เมื่อเช้าแปรงฟันรึยัง เมื่อเวลาผ่านไปความเสียหายจะค่อย ๆ แพร่ไปสู่สมองส่วนอื่น ๆ ทำให้ความสามารถของสมองในการสั่งการอวัยวะต่าง ๆ ในร่างกายลดลง ส่งผลต่อความนึกคิด การสื่อสาร และพฤติกรรมของผู้ป่วยโดยรวม นอกจากนี้งานวิจัยทางการแพทย์ยังพบว่าโรคอัลไซเมอร์มีความเกี่ยวข้องกับโรคหลอดเลือดสมอง โดยมีการพบผู้ป่วยหลอดเลือดสมองมีโอกาสที่จะป่วยเป็นอัลไซเมอร์ได้ ทั้งนี้เพราะผู้ป่วยหลอดเลือดสมอง เช่น หลอดเลือดแดงแข็งตัว หรือ สมองขาดเลือดชั่วคราว (Mini Stroke) จะทำให้เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงสมองได้ไม่ดี จนอาจทำให้เกิดการสะสมของ คราบของเบต้า - อะไมลอยด์ ในเซลล์สมองซึ่งก่อให้เกิดอัลไซเมอร์ได้ ปัจจุบันโรคอัลไซเมอร์ยังไม่มีทางรักษาให้หายขาดได้ ดังนั้นหนทางรักษาที่ดีที่สุด คือ การรีบเข้ารับการรักษาตั้งแต่เริ่มมีอาการ ทั้งนี้เพื่อเป็นการลดอาการของผู้ป่วยที่จะเกิดขึ้น เช่น พฤติกรรมที่เปลี่ยนไป ความก้าวร้าว หรือ การหลงลืมอย่างรุนแรง อย่างไรก็ตามในปัจจุบันยังมีความเข้าใจผิดเกี่ยวกับโรคอัลไซเมอร์อยู่มาก ซึ่งเราได้รวบรวมมาได้ 4 ข้อด้วยกัน คือ โรคสมองเสื่อมกับโรคอัลไซเมอร์เป็นโรคเดียวกัน อย่างที่ได้อธิบายไว้ข้างต้นแล้วว่าโรคอัลไซเมอร์เป็นโรคที่เกิดจากความเสื่อมของสมองประเภทหนึ่ง หากเราจะแบ่งประเภทของโรคสมองเสื่อมตามภาวะของโรค เราจะแบ่งได้ 2 กลุ่มใหญ่ด้วยกัน คือ ภาวะสมองเสื่อมที่รักษาให้หายขาดได้ พบผู้ป่วยประมาณ 20 % ของผู้ป่วยโรคสมองเสื่อมทั้งหมด ส่วนใหญ่มักมีสาเหตุมาจากความเจ็บป่วยทางกาย เช่น หลอดเลือดสมองตีบตัน เนื้องอกในสมอง เลือดออกในสมอง โรคเหล่านี้สามารถรักษาให้หายขาดได้ด้วยการให้ยาและการผ่าตัด ภาวะสมองเสื่อมที่รักษาไม่หายขาด พบผู้ป่วยมากถึง 80 % ของผู้ป่วยภาวะสมองเสื่อม โดยผู้ป่วยอัลไซเมอร์คิดเป็นจำนวนครึ่งหนึ่งของผู้ป่วยในกลุ่มนี้ ดังนั้นอัลไซเมอร์จึงเป็นโรคสมองเสื่อมประเภทหนึ่งที่มีจำนวนผู้ป่วยมากที่สุด โรคอัลไซเมอร์เกิดขึ้นได้กับผู้สูงวัยเท่านั้น โรคอัลไซเมอร์ไม่ได้เกิดขึ้นเฉพาะผู้สูงวัยเท่านั้น แต่สามารถพบได้ในวัยหนุ่มสาวเช่นกันโดยมีโอกาสที่จะพบผู้ป่วยโรคนี้ได้ตั้งแต่อายุ 35 ปีขึ้นไป แต่การพบผู้ป่วยโรคนี้ในกลุ่มผู้อายุจะมีมากกกว่า โรคอัลไซเมอร์เป็นโรคที่ถ่ายทอดทางกรรมพันธุ์ ผู้ที่มีคนในครอบครัวที่ป่วยเป็นโรคนี้มักมีความกังวลว่าตนเองอาจเป็นอัลไซเมอร์ได้ในอนาคต แต่จริง ๆ แล้วโรคอัลไซเมอร์มีโอกาสถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้เป็นส่วนน้อย เพียง 5 % เท่านั้น คนแก่กับเรื่องหลงลืมเป็นเรื่องปกติ เรามักมีความเชื่อกันผิด ๆ ว่าคนแก่กับอาการหลงลืมเป็นเรื่องปกติ ไม่จำเป็นต้องไปพบแพทย์ ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว มีผู้สูงอายุจำนวนมากที่ยังมีสติปัญญาปราดเปรื่อง มีความจำเป็นเลิศ นั่นจึงเป็นเครื่องยืนยันว่าคนแก่กับอาการหลงลืมนั้นไม่ใช่เรื่องปกติซะทีเดียว ญาติหรือผู้ใกล้ชิดจำเป็นต้องสังเกตุอาการ หากมีเครื่องบ่งชี้ว่าจะมีความเสี่ยงเป็นอัลไซเมอร์จะต้องรีบนำผู้ป่วยไปพบแพทย์อาการของผู้ป่วยอัลไซเมอร์ แบ่งได้ 3 ระยะ ได้แก่ ระยะเเรก ผู้ป่วยจะมีความจำที่ลดลงจนตนเองรู้สึกได้ ผู้ป่วยจะสูญเสียความทรงจำระยะสั้น ชอบถามซ้ำ ๆ พูดเรื่องซ้ำ ๆ สับสนทิศทาง เริ่มเครียดอารมณ์เสียง่ายและเริ่มซึมเศร้า ในระยะนี้ผู้ป่วยยังพอที่จะทำกิจวัตรประจำวันได้ ระยะนี้เป็นระยะที่คนรอบข้างยังสามารถดูแลผู้ป่วยได้ ระยะกลาง ผู้ป่วยจะมีความจำที่แย่ลง มีพฤติกรรมที่เปลี่ยนไปมาก เช่น กลายเป็นคนก้าวร้าว หรือ เงียบซึม พูดจาไม่รู้เรื่อง เดินออกจากบ้านแบบไม่มีทิศทาง ระยะนี้ผู้ป่วยจะเริ่มมีปัญหาการใช้ชีวิตประจำวัน เช่นแปรงฟันเองไม่ได้ กดเบอร์โทรศัพท์ไม่ได้ บางท่านมีอาการเห็นภาพหลอน ผู้ป่วยในระยะนี้จะมีปัญหากับผู้ใกล้ชิดในครอบครัวมากเนื่องจากพฤติกรรมที่เปลี่ยนไป ทำให้ยากต่อการเข้าสังคม ระยะสุดท้าย ผู้ป่วยจะมีอาการแย่ลงมาก ความสามารถของร่างกายในการทำกิจกรรมต่าง ๆ จะลดน้อยลง จะกลายเป็นผู้ป่วยติดเตียง รับประทานได้น้อยลง ช่วยเหลือตนเองไม่ได้ ภูมิคุ้มกันโรคจะต่ำลงทำให้มีโอกาสติดเชื้อได้สูง โดยปกติผู้ป่วยอัลไซเมอร์ตั้งแต่เริ่มวินิจัยว่าเป็นโรคนี้จะมีอายุเฉลี่ยอยู่ได้ 8 - 10 ปีการป้องกันโรคอัลไซเมอร์ เนื่องจากโรคนี้ยังไม่มีวิธีรักษาให้หายขาด การป้องกันตนเองเพื่อลดความเสี่ยงของโรคจึงเป็นวิธีการที่ดีที่สุด วิธีลดความเสี่ยงของโรคนี้ ได้แก่ ทำสมองให้ตื่นตัวอยู่เสมอด้วยการกระตุ้นการใช้สมอง เช่น การอ่านหนังสือ การเล่นหมากรุก เล่นเกมส์มาห์จองรับประทานอาหารที่มีส่วนประกอบของวิตามินซี, วิตามินอี, วิตามินบี 12 และ กรดโฟลิกเพิ่มขึ้นจะช่วยลดอาการเสื่อมของสมองออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรค เบาหวาน, ความดันโลหิตสูง และ โรคหัวใจ เพราะโรคเหล่านี้เป็นสาเหตุของโรคหลอดเลือดสมองซึ่งอาจทำให้เป็นโรคอัลไซเมอร์ได้พยายามอย่าให้มีน้ำหนักตัวเกิน ดรรชนีมวลกาย (Body Mass Index / BMI) ที่เหมาะสมที่จะป้องกันการเกิดโรคทางสมองได้ ควรอยู่ที่ 20 - 22.5 ซึ่งถ้าดัชนีมวลกายสูงเกิน 25 ความเสี่ยงต่อการเป็นโรคทางสมองก็จะเพิ่มสูงขึ้นงดการสูบบุหรี่ การสูบบุหรี่ทำให้เพิ่มความเสี่ยงต่อการเป็นโรคหลอดเลือดสมองถึง 2.28 เท่าปริมาณของโลหะหนัก เช่น สารตะกั่ว, แคดเมียม, สังกะสี, ฯลฯ ที่ปะปนมาในน้ำ อาหาร และ อากาศ มีส่วนทำให้เกิดโรคอัลไซเมอร์ ดังนั้นสิ่งที่เราสามารถทำได้ คือ พยายามป้องกันและหลีกเลี่ยงสภาวะแวดล้อมที่เป็นพิษเหล่านี้ ด้วยการใส่หน้ากาก N – 95 และ ใช้เครื่องกรองน้ำที่มีคุณภาพ เป็นต้น จากที่กล่าวมาแล้วข้างต้นแม้ว่าเราจะไม่ทราบถึงสาเหตุที่แน่ชัดของโรคอัลไซเมอร์ แต่ก็อาจสรุปได้ว่าพฤติกรรมของการใช้ชีวิตประจำวันมีส่วนสำคัญต่อการเพิ่มโอกาสของการเป็นโรคนี้ ดังนั้น การหันมาใส่ใจสุขภาพด้วยการระวังอาหารการกิน, การออกกำลังกาย และ การทำกิจกรรมฝึกสมอง จึงน่าจะเป็นหนทางที่ดีที่สุดที่ทำให้เราห่างไกลจากโรคนี้แหล่งข้อมูลโรคสมองเสื่อมในผู้สูงอายุโรคสมองเสื่อมเข้าใจเรื่องโรคอัลไซเมอร์ เมื่อสมองเสื่อมไม่ใช่แค่เรื่องความจำปัจจัยเสี่ยงของภาวะสมองเสื่อมและการป้องกันwhat cause Alzheimer's Disease ? EP. 3 ความเข้าใจผิดเกี่ยวกับเรื่องอัลไซเมอร์Heavy Metals Exposure and Alzheimer's Disease and Related Dementiasแหล่งรูปภาพภาพปก, ภาพประกอบที่ 1, ภาพประกอบที่ 2 , ภาพประกอบที่ 3