ปรัชญาเป็นสาขาวิชาที่ยังถือว่าไม่ค่อยเป็นที่รู้จักมากนักในสังคมไทยเรา เพราะเป็นศาสตร์ที่เปิดสอนเฉพาะในระดับมหาวิทยาลัยคณะสายมนุษยศาสตร์เท่านั้น บทความนี้จึงอยากจะชวนทุกคนมาทำความรู้จักกับสาขาวิชาลับแลนี้เพิ่มขึ้นอีกสักนิดโดยการมาเล่าให้ฟังว่าปรัชญาไม่ใช่อะไรบ้าง มาดูกันค่ะ 1.ปรัชญาไม่ใช่ศาสตร์ของการผลิตคำคมหลาย ๆ คนอาจจะเคยเจอวลีที่ว่า “นักปรัชญากล่าวว่า…” ตามด้วยการโควทประโยคของนักปรัชญาที่เป็นที่รู้จัก วลีคำคมที่ถูกอกถูกใจใครหลายคน ต่างก็พากันกดไลค์ กดแชร์ บ้างก็เชื่อเอาเป็นแนวทางในการใช้ชีวิตกันเลยทีเดียวซึ่งก็ไม่ใช่สิ่งที่ผิดอะไร เพียงแต่วิชาปรัชญานั้นเป็นมากกว่าคำคมเหล่านั้นค่ะ ปรัชญาคือการคิด และสงสัย รวมไปจนถึงการตั้งคำถามกลับกับวลีคำคมเหล่านั้นอีกด้วยว่ามีเหตุผลรองรับที่น่าเชื่อถือพอหรือไม่ มีจุดแข็งจุดอ่อนอย่างไรคำคมอาจจะมาจากปรัชญา แต่นักปรัชญาอย่างเช่น ขงจื๊อ หรืออริสโตเติลไม่ใช่แค่เพียงผู้ผลิตคำคมเพื่อกระตุกใจคนจนต้องร้องอุทาน และเชื่อตามน้ำกันไป และผู้ที่ศึกษาปรัชญาก็ไม่ได้เรียนรู้จากประโยคคำคม หรือเรียนศาสตร์ของวาทศิลป์ในการสร้างคำคมขึ้นมา นั่นไม่ใช่แก่นของปรัชญาแม้แต่น้อย หัวใจของปรัชญาไม่ใช่การหยุดคิด ตรงกันข้ามกลับคือการคิดอย่างไม่สิ้นสุดเสียมากกว่า 2.ปรัชญาไม่ใช่สิ่งไร้เหตุผลกระบวนการทำปรัชญาไม่ใช่การคิดและสรุปโดยไม่มีเหตุผลรองรับ แต่ตรงกันข้ามกัน ปรัชญาคือการพยายามหาคำตอบต่อคำถามต่าง ๆ ด้วยการใช้เหตุผลมารองรับ ผู้ที่เสนอสิ่งที่ไม่มีเหตุผลที่เพียงพอก็จะถูกโต้แย้ง และข้อเสนอนั้นก็จะถูกปัดตกไป ดังนั้นหากจะถามหาเหตุผลจากการศาสตร์ที่เรียกว่าปรัชญาล่ะก็ คุณก็จะได้รับไปอย่างเต็มที่เลยล่ะ ผู้ที่มองว่าปรัชญาคือสิ่งที่ไม่มีเหตุผลอาจจะไม่คุ้นเคยกับกระบวนการคิดทางปรัชญา3.ปรัชญาไม่ใช่สิ่งที่ไร้ประโยชน์ แม้มองดูจากบริบทสังคมไทย การเรียนปรัชญาก็คือการดับอนาคตของผู้เรียนดี ๆ นี่เอง แต่การตอบโจทย์กับสภาพเศรษฐกิจและตลาดแรงงานในสังคมหนึ่ง ๆ ไม่ใช่เกณฑ์ที่จะมาตัดสินคุณประโยชน์ของวิชาเรียนหนึ่ง ๆ ได้อย่างสมบูรณ์แบบนั้น บางทีสังคมไทยอาจจะกำลังมองข้าม soft skill ซึ่งเป็นอีกทักษะที่สำคัญต่อชีวิตการทำงานร่วมกับผู้อื่นในโลกยุคปัจจุบันไปก็ได้ โดยเฉพาะในเรื่องการคิดอย่างวิพากษ์หรือ critical thinking นั้นเป็นทักษะที่คุณจะได้จากการเรียนปรัชญาแบบเต็ม ๆ ความสามารถในการคิดอย่างวิพากษ์ต้องอาศัยความอดทนและพยายามที่จะค่อย ๆ คิดวิเคราะห์สิ่งหนึ่ง ๆ อย่างลึกซึ้งและซับซ้อน ซึ่งการคิดได้อย่างลึกซึ้งและซับซ้อนนี่เองจะทำให้เรามีความสามารถที่จะมองสิ่งเดิมได้จากหลายมุมมอง เห็นทั้งข้อดีและข้อเสีย เพื่อเป็นแนวทางที่จะพัฒนาให้ดีขึ้นต่อไป ที่สำคัญการคิดอย่างวิพากษ์จะช่วยให้ผู้เรียนมีจิตใจที่เปิดกว้าง รับความเห็นต่างมากกว่าการยึดติดกับสิ่งใดสิ่งหนึ่งไปตลอด ทำให้เปิดรับต่อสิ่งใหม่ อยู่ร่วมและทำงานกับผู้อื่นได้ง่าย 4.ปรัชญาไม่ใช่การคิดฟุ้งซ่าน แม้ว่าในบางครั้ง ภาพลักษณ์ของผู้เรียนและผู้สอนปรัชญาจะปรากฎออกมาให้เห็นเป็นภาพของกลุ่มคนที่คิดเหม่อลอย ฟุ้งเฟ้อเรื่องก้อนหิน ต้นไม้ ไปจนถึงชีวิตของสรรพสิ่ง แต่ก็อีกครั้งหนึ่ง นั่นไม่ใช่ทั้งหมด ไม่ใช่สิ่งที่เราจะนำมานิยามว่าการเรียนปรัชญาคือการคิดล่องลอยเหมือนคนเสียสติ การทำปรัชญาที่ต้องคิดอย่างละเอียดและซับซ้อนเพื่อเค้นหาคำตอบที่ใกล้เคียงกับความเป็นจริงทั้งหมด การครุ่นคิดอย่างเอาจริงเอาจังกับสิ่งที่คนทั่วไปคงไม่ได้มาสนใจ ย่อมทำให้ลักษณะภายนอกแล้ว ผู้ที่กำลังขบคิดปัญหาเชิงปรัชญาจะดูเหมือนคนที่กำลังสติหลุดได้ไม่ยาก 5.ปรัชญาไม่ได้ไกลไปจากชีวิตของเราปรัชญาคือสิ่งใกล้ตัวเราทุกคนมากกว่าที่คุณคิด แม้ว่าคำถามทางปรัชญาดูเป็นของนามธรรม เป็นเรื่องของทฤษฎี ห่างไกลจากการปฏิบัติจริง แต่ปัญหาทางปรัชญาก็เป็นสิ่งที่อยู่รอบตัวและรวมถึงแม้กระทั่งตัวเราเสียด้วยซ้ำ ปรัชญาจะทำให้คุณเข้าใจโลกและชีวิตของตัวคุณเองมากขึ้น การขบคิดสิ่งที่ไม่เคยคิดมาก่อนจะทำให้เห็นในสิ่งที่ไม่เคยเห็นมาก่อนเช่นกัน และมันจะช่วยสร้างความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันต่อเราและโลก ไม่น่าเชื่อแต่เป็นเรื่องจริงว่าแก่นหลักของปรัชญาที่ดูแต่จะมีแต่เรื่องการถกเถียงโต้แย้งกันไปมากลับทำให้เราเข้าใจได้ว่าผลสุดท้ายแล้ว เราก็ถูกต้องไปกว่ากันได้ไม่มากหรอก แต่สิ่งสำคัญคือกระบวนการที่เราได้พยายามคิดอย่างรอบคอบและเป็นเหตุเป็นผลให้มากที่สุดเพื่อจะหาความจริงแท้ของโลกและธรรมชาติต่างหาก ผู้เขียนขอทิ้งคำถามเชิงปรัชญาให้ทุกคนได้ลองคิดเล่น ๆ กับคำถามที่จริงจังเหล่านี้ดูนะคะ คุณคือใคร? สิ่งใดที่ทำให้คุณเป็นตัวคุณและไม่ใช่คนอื่น?เป้าหมายหรือความหมายในชีวิตของคุณคืออะไร? ขอให้ทุกคนได้ใช้ชีวิตอย่างมีความหมายค่ะ :) เครดิตรูปภาพรูปหน้าปกทำเองจาก canva.com ภาพประกอบรูปภาพหน้าปก: ภาพที่ 1 โดย sneska ภาพที่ 2 โดย Trendify ภาพที่ 3 โดย Vintagio ภาพที่ 4 โดย Hera stidiosเครดิตรูปที่ 1 และรูปที่ 2 โดย gettyimages จาก canva.comเครดิตรูปที่ 3 และรูปที่ 5 โดย gettysignature จาก canva.comเครดิตรูปที่ 4 โดย shotprime จาก canva.com เปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !