เมื่อเอ่ยถึงเรื่องบทอัศจรรย์ในวรรณคดี หลายคนพอจะทราบแล้วว่าคืออะไร แต่หลายคนยังสงสัยว่าบทอัศจรรย์คือบทอะไรกันแน่นะ ใช่การแสดงอิทธิฤทธิ์ของตัวละครหรือเปล่า วันนี้เราจะพาทุกคนมาคนหาคำตอบของ "บทอัศจรรย์" กันค่ะบทอัศจรรย์ คือบทพรรณนาการมีเพศสัมพันธ์ของตัวละครชายหญิง โดยใช้สัญลักษณ์มากล่าวอุปมา อุปไมย ไม่กล่าวอย่างตรงไปตรงมา ซึ่งกวีแต่ละท่านจะมีการเสนอบทอัศจรรย์แตกต่างกันไป เช่น เปรียบเทียบกับคลื่น ลม พายุ ปากอ่าว ผีเสื้อ ดอกไม้ เป็นต้น การอ่านบทอัศจรรย์จำเป็นต้องตีความ และอาศัยจินตนาการ จึงจะเข้าใจได้อย่างที่กล่าวไปแล้วนะคะว่า บทอัศจรรย์มีขนบในการประพันธ์คือ ใช้สัญลักษณ์แทนการกล่าวถึงโดยตรง เพราะเรื่องการร่วมเพศเป็นเรื่องน่าอาย พูดตรง ๆ ไม่ได้ แต่นั่นก็เป็นธรรมชาติของมนุษย์ ซึ่งบทอัศจรรย์นี่แหละค่ะที่ช่วยทำให้วรรณคดีครบรส ดังนั้น บทอัศจรรย์จึงเป็นการแสดงความสามารถของกวีและศิลปะการใช้ภาษาไม่ใช่อนาจารเมื่อวรรณคดีที่มีเนื้อเรื่องแสดงพฤติกรรมของตัวละครที่เป็นมนุษย์ มีรัก โลภ โกรธ หลง จึงต้องมีบทแสดงความรักกันเสียหน่อย หลาย ๆ เรื่องนอกจากพระนางจะปิ๊งกันเองแล้ว บางเรื่องเทวดายังเป็นแม่สื่อชักนำ โดยการอุ้มสม ที่แปลตรงตัวว่า อุ้มให้ไปสมสู่กัน หรือที่เรามักเรียกว่า เทวดาอุ้มสมนั่นเองค่ะ ก่อนอื่นเราจะมาพาจำแนกบทอัศจรรย์ของตัวละครว่ากวีแต่ละท่านประพันธ์บทอัศจรรย์นี้อย่างไรบ้าง กวีบางท่านอาจใช้สัญลักษณ์มาเปรียบเทียบ บางท่านแต่งบทอัศจรรย์นิดหน่อยพอเป็นพิธี บางท่านก็บรรยายจนเห็นภาพเป็นฉาก ๆ ซึ่งเราสามารถแบ่งฉาก NC นี้ออกเป็น 2 หัวข้อใหญ่ ๆ ดังนี้ค่ะ1. การบรรยายอย่างรวบรัดน้องเอ๋ยเลิกทีที่ขุ่นเคือง จะกระเดื่องกระดากดื้นผินไปไหนว่าพลางสอดคล้องทำนองใน สำราญใจจนหลับไปกับนาง (ขุนช้างขุนแผน)บทอัศจรรย์ของตัวอย่างบทประพันธ์ข้างต้น แสดงให้เห็นถึงการร่วมรักของตัวละคร ซึ่งกวีใช้การบรรยายพฤติกรรม อากัปกิริยาของตัวละครเพียงสั้น ๆ ก่อนดำเนินเนื้อเรื่องต่อไปค่ะ โดยการบรรยายจะแตกต่างจากการพรรณนาตรงที่การบรรยายจะไม่อธิบายเจาะลึกมาก 2. การพรรณนาฉาก NC อย่างถี่ถ้วนพลางอิงแอบแนบน้องประคองเคล้า คอยต้องเต้าเต่งอุรามารศรีพระเชยปรางค์ทางฉะอ้อนอ่อนอินทรีย์ ร่วมฤดีเดือนหงายสบายใจอัศจรรย์ครั่นครื้นเป็นคลื่นคลั่ง เพียงจะพังแผ่นผาสุธาไหวกระฉอกฉาดหาดเหวเป็นเปลวไฟ พายุใหญ่เขยื้อยโยกกระโชกพัดเมขลาล่อแก้วแววสว่าง อสูรขว้างเขวี้ยงขวานประหารหัดพอฟ้าวาบปลาบแปลบแฉลบลัด เฉวียนฉวัดวงรอบขอบพระเมรุพลาหกเทวบุตรก็ผุดพุ่ง เป็นฝนฟุ้งฟ้าแดงดังแสงเสนสีขรินทร์ อิสินธรก็อ่อนเอน ยอดระเนนแนบน้ำแทบทำลายสมพาสเงือกเยือยเย็นเหมือนเล่นน้ำ ค่อยเฉื่อยฉ่ำชื่นชมด้วยสมหมายสัมผัสพิงอิงแอบเป็นแยบคาย ไม่เคลื่อนคลายคลึงเคล้าเยาวมาลย์ (พระอภัยมณี)การแบ่งหัวข้อบทอัศจรรย์ข้างต้น แสดงให้เห็นว่าบทอัศจรรย์ไม่ใช่ทั้งหมดของวรรณคดี แต่เป็นส่วนหนึ่งของเนื้อเรื่องเพื่อให้วรรณคดีเรื่องนั้นสมบูรณ์มากยิ่ง แล้วความเฉลียวฉลาดของกวีจึงทำให้การมีเพศสัมพันธ์ของตัวละครไม่ใช่การอนาจาร การบรรยายฉากสั้น ๆ ก็เพื่อให้เนื้อเรื่องดำเนินอย่างกระชับ การพรรณนายาว ๆ ก็ไม่ใช่ว่าคนแต่งหมกหมุ่น แต่เพื่อเป็นการแสดงความสามารถในการใช้ภาษา และอธิบายถึงพฤติกรรม อารมณ์ของตัวละคร โดยใช้วรรณศิลป์แต่งขึ้นให้ไพเราะนั่นเอง หากเราไม่ตีความเราก็จะไม่เข้าใจ เหมือนกับบทอัศจรรย์ของพระอภัยมณีที่เอ่ยข้างต้น ถ้าเราไม่ตีความก็อาจจะเข้าใจว่าเป็นเหตุการณ์พายุฝนฟ้าคะนองธรรมดา ๆ นอกจากนี้บทอัศจรรย์ในวรรณคดียังมีอีกหลายเรื่องเลยค่ะ บางเรื่องก็เเต่งขึ้นเพื่อให้เกิดความสนุกสนาน บางเรื่องก็บรรยายถึงพริกถึงขิงเสียจนคนอ่านหน้าแดงไปตาม ๆ กัน วันนี้เรามีบทอัศจรรย์ที่ใช้สัญลักษณ์ต่าง ๆ เปรียบเทียบมาเป็นน้ำจิ้มให้ผู้อ่านได้อ่านกัน จะมีเรื่องอะไรบ้างนั้น ตามไปดูกันเลยค่า ระเด่นลันไดบทอัศจรรย์ระหว่างระเด่นกับนางประแดะ"อัศจรรย์ลั่นพิลึกกึกก้อง ฟ้าร้องครั่นครื้นดังปืนใหญ่เกิดพายุโยนยวบสวบสาบไป หลังคาพาไลแทบเปิดโปงฝนตกห่าใหญ่ใส่ซู่ซู่ ท่วมคูท่วมหนองออกนอกเจิ่งคางคกขึ้นกระโดดโลดลองเชิง อึ่งอ่าเริงร่าร้องแล้วพองคอนกกระจอกออกจากวิมานมะพร้าว ต้องฝนทนหนาวอยู่งอนหง่อขนคางหางปีกเปียกจนมอซอ ฝนก็พอขาดเม็ดเสร็จบันดาล" รามเกียรติ์บทอัศจรรย์ระหว่างหนุมานกับนางสุพรรณมัจฉา"พระสมุทรตีฟองนองระลอก คลื่นกระฉากฟัดฝังกุลาหลเมฆมัวทั่วทิศพโยมบน ฝนสวรรค์พรอยพรมสุมาลีอันดวงโกสุมปทุมมาลย์ ก็แบ่งบานคลี่คลายเกสรศรีสองสมชมรสฤาดี ต่างเกษมเปรมปรีย์ทั้งสองรา" ลิลิตพระลอบทอัศจรรย์ระหว่าง พระลอ และ พระเพื่อนกับพระแพงบุษบาบานคลี่คล้อย สร้อยแลสร้อยซ้อนสร้อยเสียดสร้อยสระศรี ฯภุมรีคลึงคู่เคล้า กลางกมลยรรเย้ายั่วร้องขานกัน ฯสรงสระสวรรค์ไป่เพี้ยง สระพระนุชเนื้อเกลี้ยงอาบโอ้เอาใจ ฯบทอัศจรรย์ไม่ได้มีไว้เพื่อให้ความบันเทิงหรือเพื่อให้วรรณคดีเรื่องนั้นครบรสเพียงอย่างเดียว แต่ยังสะท้อนให้เห็นว่าเรื่องเพศเป็นเรื่องธรรมดาสามัญของมนุษย์ ในขณะเดียวกันการพูดเรื่องเพศในที่สาธารณะก็ไม่เป็นที่ยอมรับเพราะเป็นเรื่องที่ไม่เหมาะสม กวีจึงแต่งบทอัศจรรย์โดยใช้วรรณศิลป์การใช้คำ การเล่นคำ การใช้สัญลักษณ์ เป็นต้นขณะเดียวกันเมื่อเราวิเคราะห์คุณค่าบทอัศจรรย์ในแง่ของศิลปะการประพันธ์ เราก็ต้องให้ความสนใจเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจากบทนั้น ๆ ด้วย บางฉาก บางตอนอาจเป็นการใช้ความรุนแรงหรือข่มขืน ในฐานะคนอ่านอย่างเรา ๆ ก็ไม่ควรสนับสนุนการกระทำที่รุนแรงแบบนี้ อ่านเพื่อวิเคราะห์ อ่านเพื่อความบันเทิงจรรโลงใจ อ่านเพื่อให้รู้ขนบของวรรณคดีไทย แล้วเก็บสิ่งที่ดีและมีประโยชน์ไปปรับใช้ในชีวิตประจำวันค่ะ ภาพจากManeefreepik.compixabay.compixabay.com