ชื่อของต้นไม้ไทยบางชนิด ฟังดูแล้วก็พาให้อยากรู้จักต้น รู้จักความเป็นมาของชื่อที่แปลกนั้น ซึ่งถ้าคนที่ศึกษาเรื่องต้นไม้ หรือสมุนไพร อาจจะพอนึกได้ว่า มีต้นไม้อะไรที่ชื่อแปลก ความหมายแปลก ชื่อ ขันทองพยาบาท ต้นไม้ทรงพุ่ม ฉันได้พบต้นไม้ชนิดนี้ ที่สวนสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ฯ ใกล้สวนจตุจักร และสวนหลวง ร.9 ผลสีเหลืองจัดจ้าของมันกระทบสายตาของคนชอบดูต้นไม้ให้ต้องสาวเท้าเข้าไปดู และมันเป็นสิ่งที่ดีที่สวนทั้งสองแห่ง มีชื่อติดไว้ ทำให้ฉันได้ติดตามดูข้อมูลของต้นขันทองพยาบาท จนได้ข้อมูลมาว่า ต้นไม้ชนิดนี้ มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Suregada multiflora (A.Juss.) Baill. เป็นไม้ในวงศ์ยางพารา (Euphorbiaceae) (ข้อมูลจาก สำนักงานความหลากหลายทางชีวภาพด้านป่าไม้ กรมป่าไม้) ลักษณะของต้นขันทองพยาบาท เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ใบเดี่ยวเรียงสลับ มีดอกเป็นกระจุกออกตามง่ามใบ ผลอ่อนเป็นสีเขียว เมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนสีเหลืองอมส้ม แตกตามพู มีพู 3 พู ภาพถ่ายโดยผู้เขียน ภาพถ่ายโดยผู้เขียน เมื่อพยายามค้นหาที่มาของชื่อ ก็ไม่พบข้อมูลที่มาที่ไปของชื่อ ซึ่ง คำว่า ขันทอง นั้น คงแปลได้ตรงตัว ส่วนคำว่าพยาบาทนั้น มีความหมายว่า ผูกใจเจ็บและอยากแก้แค้น ปองร้าย ซึ่งเป็นความหมายที่ดูจะไม่ค่อยดีนัก ฟังแล้วเหมือนเป็นต้นไม้ที่อาจมีเบื้องหลังชื่ออันน่าขนพองสยองเกล้า อย่างไรก็ตาม เมื่อไปค้นดูสรรพคุณทางยาของต้นขันทองพยาบาทแล้ว ก็ทำให้นึกได้ว่า ชื่อ อาจจะเกี่ยวข้องกับฤทธิ์ทางยาของเจ้าต้นไม้ชนิดนี้ เนื่องจาก เนื้อไม้ขันทองพยาบาทมีพิษทำให้เมา ใช้สำหรับเป็นยาเบื่อ ใช้เป็นยารักษาภายนอก เช่น โรคผิวหนัง ลมพิษ สารสกัดใบแห้งมีฤทธิ์ปราบศัตรูพืช เปลือกต้นใช้เป็นยาถ่ายพยาธิ ฯลฯ แต่โบราณ คงเป็นตัวยาที่นำไปผสมกับตัวยาอื่น โดยหมอพื้นบ้านที่มีความรู้เพราะดูจะเป็นสมุนไพรที่ถ้าใช้ไม่ระวัง อาจเกิดอันตรายได้ ภาพถ่ายโดยผู้เขียน ต้นขันทองพยาบาทนี้ ยังมีชื่อเรียกในท้องถิ่นต่างๆ อีกหลายชื่อ เช่น ฮ่อสะพายควาย สลอดน้ำ ทุเรียนป่า ฯลฯ เพราะเป็นพืชที่ขึ้นได้ทั่วไป พบตามป่าเต็งรัง ป่าเบญจพรรณ ป่าดงดิบ ที่ระดับความสูงไม่เกิน 600 เมตร จึงมีชื่อเรียกต่างกันไปในแต่ละท้องถิ่น ต้นไม้ทุกต้น ล้วนมีประโยชน์ ไม่ว่าจะเป็นใช้เป็นอาหาร ใช้สร้างที่อยู่อาศัย ใช้ทำเครื่องนุ่งห่ม และทำยา เรียกได้ว่า เป็นสิ่งที่ให้ประโยชน์ด้านปัจจัยสี่ การปลูกฝังให้คนรุ่นหลังรู้จักต้นไม้ และคุณค่าของต้นไม้ จึงเป็นสิ่งที่ไม่ควรละเลย ไม่ว่าต้นไม้นั้น จะมีชื่อว่าอะไรก็ตาม ภาพทั้งหมดในบทความนี้ ถ่ายโดยผู้เขียนบทความ