เมืองแพรกศรีราชา...แม้จะเป็นเมืองที่มีความสำคัญในประวัติศาสตร์ แต่ในปัจจุบันเหลือเพียงความทรงจำที่ทิ้งไว้กับเศษซากโบราณสถาน จุพาเพื่อนๆ ตามรอยเจ้ายี่พระยามาถึงตอนที่ ๕ ซึ่งเป็นตอนสุดท้ายของตามตามรอยเจ้ายี่พระยาแล้วนะคะ แม้ว่ายังมีวัดอีกหลายแห่งที่มีความสำคัญกับเมืองนี้ก็ตาม หลังจากที่จุพาพาตระเวณไปดูวัดต่างๆ ที่ปรากฏร่องรอยหลักฐานที่เชื่อมโยงกับเจ้ายี่พระยาและความสำคัญของเมืองนี้ไปถึง ๔ ตอน ตอนสุดท้ายนี้จุจึงขอพากลับเข้ามาที่วัดมหาธาตุ วัดแรกที่จุเคยเล่าถึง ในตอน ๑ การที่จุวนกลับมาวัดวัดมหาธาตุอีกครั้ง เพื่อกลับมาสู่จุดเริ่มต้นว่า...เรามาตามรอยเจ้ายี่พระยาที่เมืองแพรกศรีราชา เพื่อเที่ยวชมวัดและเล่าถึงความเป็นมาของสถานที่เท่านั้นหรือ? ไม่ใช่ค่ะ! เพราะเมื่อเริ่มต้นที่วัดมหาธาตุ บทสรุปก็ควรอยู่ที่วัดมหาธาตุเช่นกันวัดมหาธาตุ ต.แพรกศรีราชา อ.สรรค์บุรี จ.ชัยนาท ที่ชาวบ้านเรียกว่าวัดหัวเมือง หรือวัดศีรษะเมืองนั้น ถือเป็นศูนย์จิตใจของผู้คนมาทุกยุคทุกสมัย แต่ที่น่าสนใจและสำคัญกับเรื่องราวที่เราตามอยู่นี้ คือ อนุสาวรีย์เจ้ายี่พระยา ที่ประดิษฐานอยู่ที่วัดแห่งนี้ หลายคนคงสงสัยว่าเหตุใดจึงมีอนุสาวรีย์เจ้ายี่พระยาอยู่ที่วัดแห่งนี้ ? นักวิชาการบางท่านเชื่อว่าบริเวณส่วนหนึ่งของวัดมหาธาตุ คือ วังของเจ้ายี่พระยาในสมัยนั้น สำหรับจุยังไม่ปักใจเชื่อนัก เพราะยังไม่มีหลักฐานใดๆ ที่จะทำให้เชื่อได้ เพราะหลักฐานเอกสารในตอนนี้ มีเพียงการครองเมืองแพรกศรีราชาของท่าน (เอกสารบางเล่มใช้คำว่า “รั้งเมือง” หรือ “กินเมือง” ซึ่งมีความหมายเหมือนกันคือ การครองเมือง) ตามหลักฐานเอกสารเราพอประมวลได้ว่า เจ้ายี่พระยาเป็นพระโอรสของพระเจ้าอินทราชาหรือพระเจ้านครินทราธิราช กษัตริย์อยุธยา เป็นพระอนุชาของเจ้าอ้ายพระยา และเป็นพระเชษฐาของพระเจ้าสามพระยา หลักฐานมีเท่านี้ค่ะ ส่วนการสันนิษฐานอื่นๆ เป็นไปตามช่องว่างทางประวัติศาสตร์ เป็นเรื่องที่นักประวัติศาสตร์ต้องหาหลักฐานอื่นๆ มาประกอบเพื่อยืนยันการสันนิษฐานความเชื่อของตัวเองสำหรับบทความ “ตามรอยเจ้ายี่พระยา” นี้ มันทำให้จุเห็นว่า เมืองแพรกศรีราชาเป็นเมืองสำคัญ เป็นเมืองใหญ่ และเป็นเมืองที่มีความสำคัญมายาวนานตั้งแต่ยุคทวารวดีจนถึงศรีอยุธยา เชื้อสายของผู้ที่จะมาครองเมืองจึง ไม่ใช่จู่ๆ จะส่งใครไปครองเมืองก็ได้ ไม่มีหลักฐานทางมารดาของเจ้ายี่พระยา แต่การครองเมืองแพรกศรีราชาที่เชื่อมโยงกับละโว้มากกว่าที่ใดทั้งหมดนั้น มันทำให้จุเชื่อว่า เชื้อสายทางมารดาของเจ้ายี่พระยา คือ ราชวงศ์ละโว้-อู่ทอง และหลักฐานของจุ คือ พระปรางค์กลีบมะเฟืองที่เหมือนกันและเหลืออยู่เพียงสองแห่ง คือที่ วัดมหาธาตุ อ.สรรค์บุรี จ.ชัยนาท และวัดศรีรัตนมหาธาตุ อ.เมือง จ.ลพบุรี ซึ่งศิลปกรรมทั้งสองแห่ง ต้องมีความเชื่อมโยงอย่างมีนัย และนี่คือบทสรุปของการตามรอยเจ้ายี่พระยา ที่เมืองแพรกศรีราชา เมืองที่ถูกหลงลืมความสำคัญไปในปัจจุบัน