บทที่ 1 เซลล์ของสิ่งมีชีวิต ตอนที่ 1 กล้องจุลทรรศน์คืออะไร มีอะไรบ้าง?กล้องจุลทรรศ์เชิงซ้อน กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสง (Light Microscope /LM)1.กล้องจุลทรรศน์อย่างง่าย (simple light microscope) หรือ “แว่นขยาย” - ใช้เลนส์นูนเพียงอันเดียวในการขยายภาพ - ได้ภาพเสมือน 2 มิติ หัวตั้ง เห็นได้ด้วยตาเปล่า มีขนาดใหญ่กว่าวัตถุ - กําลังขยายสูงสุดของกล้องประมาณ 400 เท่ากล้องจุลทรรศ์อย่างง่าย 2.กล้องจุลทรรศน์เชิงซ้อน (compound light microscope)กล้องจุลทรรศ์เชิงซ้อน - มีเลนส์ขยายภาพ 2 ชุด คือ เลนส์ใกล้วัตถุ + เลนส์ใกล้ตา- “เลนส์ใกล้วัตถุ” ขยายภาพวัตถุครั้งแรกให้มีขนาดใหญ่ขึ้น- “เลนส์ใกล้ตา” ขยายภาพครั้งที่สอง- ได้ภาพเสมือนหัวกลับ 2 มิติ กลับซ้ายขวา ใหญ่กว่าวัตถุ- กําลังขยายสูงสุดของกล้องประมาณ 1,000 เท่า 2.1 กําลังขยายของกล้องจุลทรรศน์ : คํานวณได้จาก mรวม = mใกล้ตา X mใกล้วัตถุmรวม = กําลังขยายรวมของกล้องจุลทรรศน์mใกล้ตา = กําลังขยายของเลนส์ใกล้ตาmใกล้วัตถ = กําลังขยายของเลนส์ใกล้วัตถุ2.2 ส่วนประกอบของกล้องจุลทรรศน์- เลนส์ใกล้ตา (Ocular lens/eyepiece) : เป็นแบบถอดเปลี่ยนกําลังขยายได้ (10X, 15X, 25X)- เลนส์ใกล้วัตถุ (Objective lens) : เป็นชุดเลนส์ที่มีหลายกําลังขยาย (4X, 10X, 40x, 100X) ควรเริ่มใช้ที่ กําลังขยายต่ําสุดก่อน แล้วหมุนเพิ่มกําลังขยายจนได้ภาพที่ต้องการการ หัวเลนส์กําลังขยาย 100X ต้องหยดน้ํามันเข้าไปแทนที่อากาศช่วยหักเหแสงให้เข้าสู่เลนส์ได้- แท่นวางสไลด์ (Stage) : สําหรับวางแผ่นสไลด์ของวัตถุที่ต้องการขยายภาพ- ไดอะแฟรม (diaphragm) : ปรับค่าความเข้มแสงที่ส่องมาที่สไลด์ ภาพกําลังขยายสูงยิ่งต้องการแสงมาก- ปุ่มปรับภาพหยาบ (Course adjustmentknob) : ใช้เลื่อนตําแหน่งแท่นวางวัตถุเพื่อหาระยะภาพ- ปุ่มปรับภาพละเอียด (fine adjustmentknob) : ใช้ปรับความคมชัดภาพหลังจากหาระยะภาพได้แล้ว- เลนส์รวมแสง (Condenser lens) : ไม่มีส่วนช่วยขยายภาพ ใช้รวมแสงจากแหล่งกําเนิดแสงให้ไปตกที่วัตถุ2.3 การทํางานของกล้องจุลทรรศน์ - เลนส์ใกล้วัตถุ » f สั้นมากรับแสงมาจากวัตถุเมื่อหักเหแล้วเกิดภาพจริง หัวกลับ ขนาดใหญ่ขึ้น - เลนส์ใกล้ตา » f สั้นขยายภาพที่ได้จากเลนส์ใกล้วัตถุ อีกครั้งหนึ่ง ได้ภาพเสมือน หัวกลับ มีขนาดใหญ่ขึ้นอีกหลักการทำงานของเลนส์กล้องจุลลทรรศ์ 3.กล้องจุลทรรศน์สเตอริโอ (stereoscopic microscope)- ลักษณะคล้ายกล้องจุลทรรศน์เชิงซ้อนแต่กําลังขยายต่ํากว่า- ใช้ส่องดูได้ทั้งวัตถุทึบแสงและวัตถุโปร่งแสง- ไม่ต้องเตรียมสไลด์เหมือนกับกล้องจุลทรรศน์เชิงซ้อน- ใช้ส่องดูพื้นผิวของวัตถุให้เห็นรายละเอียดชัดเจนขึ้น- ได้ภาพเสมือนหัวตั้ง 3 มิติ มีความชัดลึกมาก- กําลังขยายสูงสุดของกล้องประมาณ 300 เท่ากล้องจุลทรรศน์สเตอริโอ กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน (Electron Microscope / EM)ต้องย้อมวัตถุด้วยสารประกอบโลหะ แล้วใช้ลําอิเล็กตรอนแทนแสงในการสร้างภาพของวัตถุ บริเวณที่เป็นเนื้อสารจะ ติดโลหะที่ย้อม ลําอิเล็กตรอนจึงผ่านไปไม่ได้ แล้วใช้สนามแม่เหล็กไฟฟ้าขยายคลื่นสัญญาณของลําอิเล็กตรอน จาก นั้นจึงนํามาแปลงเป็นภาพ ได้กําลังขยายสูงถึง 1 ล้านเท่า โดยภาพจากกล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนเป็นสัญญาณ ดิจิทัล ไม่ใช่ภาพจริง จึงต้องแสดงบนหน้าจอเท่านั้น 1. กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนชนิดส่องผ่าน(transmission electron microscope / TEM) - อาศัยการส่องลําอิเล็กตรอนทะลุผ่านวัตถุ- ได้ภาพขาวดํา 2 มิติ เห็นโครงสร้างภายในวัตถุ- กําลังขยายสูงสุดของกล้อง = 1,000,000 เท่า- นิยมใช้ศึกษาโครงสร้างภายในของเซลล์2. กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอนชนิดส่องกราด (scanning electron microscope/ SEM)- อาศัยการส่องลําอิเล็กตรอนสะท้อนผิววัตถุ- ได้ภาพขาวดํา 3 มิติ เห็นรูปทรงของวัตถุ- กําลังขยายสูงสุดของกล้อง = 500,000 เท่า- นิยมใช้ศึกษาโครงสร้างภายนอกเซลล์ สรุปภาพที่ได้จากกล้องจุลทรรศน์1.กล้องจุลทรรศน์แบบเชิงซ้อน : ได้ภาพจริงหัวกลับ กลับซ้าย-ขวา ขนาดใหญ่กว่าวัตถุ โดยที่- ถ้ากําลังขยายต่ำ : จะมองเห็นขอบเขตมาก (เห็นจํานวนเซลล์มาก) แต่เห็นรายละเอียดน้อย- ถ้ากําลังขยายสูง : จะมองเห็นขอบเขตน้อย (เห็นจํานวนเซลล์น้อย) แต่เห็นรายละเอียดมาก2.กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน : ได้ภาพเป็นดิจิทัล ดูภาพด้วยคอมพิวเตอร์ เป็นภาพขาวดํา โดยที่ถ้าเป็นกล้องTEM จะมองเห็นโครงสร้างภายใน แต่ถ้าเป็นกล้อง SEM จะเห็นโครงสร้างภายนอกตัวอย่างการส่องพืชผ่านกล้องจุลทรรศน์เชิงซ้อน ตัวอย่างการส่องพืชผ่านกล้องจุลทรรศน์เชิงซ้อน ตัวอย่างการส่องจุลินทรีย์ในดินผ่านกล้องจุลทรรศน์เชิงซ้อน เป็นไงกันบ้างครับส่วนตัวผมก็มีโอกาสได้ใช้กล้องจุลทรรศน์หลายครั้งทั้งที่โรงเรียนเเละ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี ตอนเเรกๆผมก็ใช้กล้องจุลทรรศน์ ไม่เป็นหรอกครับ พอผมได้ขึ้นม.ต้น ห้องเรียนพิเศษ ก็มีโอกาสที่ได้จับบ่อยๆ ได้ไปเข้าค่ายบ้าง การทดลองที่เป็นการทดลองพิเศษ ที่โรงเรียนบ้าง พอผมได้ใช้งานบ่อยขึ้นๆ ผมก็เริ่มที่จะรู้ว่าพอนำกล้องออกมาตั้งเเล้วเนี่ยจะต้องทำอะไรเป็นอย่างเเรก รู้วิธีทำโดยอัตโนมัติ ตั้งเเต่การเตรียมสไลด์ จนไปถึงการใช้กล้อง การปรับปุ่มภาพ หยาบ,ละเอียด การตั้งเเสง การใช้กำลังขยายที่เหมาะสม สำหรับเทคนิคการใช้งานนั้นจะขอสรุปสั้นๆอีกครั้งนะครับ คือการที่เราได้ใช้กล้องจุลทรรศ์บ่อยๆ จนเริ่มจำได้ว่า ปุ่มตรงนี้คือปุ่มอะไร โดยที่เราอาจไม่มอง การใช้งานกล้องจุลทรรศน์บ่อยๆจะทำให้เราเชียวชาญในการใช้มากขึ้น สำหรับคนที่อยากอ่านใน Blockdit - www.blockdit.com ภาพหน้าปก จาก Rtchanonภาพประกอบ1 จาก Herney โดย pixabayภาพประกอบ2 จาก OpenClipart-Vectors โดย pixabay ภาพประกอบ3 จาก Herney โดย pixabay ภาพประกอบ4 จาก aomsupaporn โดย sites.googleภาพประกอบ5 จาก OpenClipart-Vectors โดย pixabayภาพประกอบ6 จาก Rtchanonภาพประกอบ7 จาก Vierschilling โดย pixabayภาพประกอบ8 จาก malucero โดย pixabayเปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !