“สุสานฮั่นหยางหลิง” (Han Yang Ling) สุสานประจำรัชกาลของพระเจ้าฮั่นจิงตี้ จักรพรรดิลำดับที่สี่แห่งราชวงศ์ฮั่น เป็นอีกสุสานหนึ่งที่อยู่ในบริเวณ เมืองซีอาน แม้จะยังมิได้ขุดค้นห้องเก็บพระศพขององค์จักรพรรดิและจักรพรรดินี แต่ได้ทยอยขุดพื้นที่โดยรอบและเปิดให้นักท่องเที่ยวเข้าชมมาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1999 สุสานแห่งนี้ถูกพบโดยบังเอิญในปี ค.ศ. 1990 ระหว่างที่คนงานกำลังก่อสร้างถนนหลวง ส่วนที่เปิดให้เข้าชมมีสองบริเวณ บริเวณแรกอยู่ด้านหลังป้ายรถเมล์ท่องเที่ยวสาย 4 และห้องขายบัตรเข้าชม ได้แก่ พิพิธภัณฑ์แหล่งขุดค้นใต้ดินซึ่งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของเนินดินสุสานจักรพรรดิ อีกบริเวณหนึ่งคือหอจัดแสดงนิทรรศการโบราณคดีที่อยู่ห่างออกไปในระยะเดินไม่ถึง แต่มีการจัดรถรับส่งให้บริการฟรี 1. พิพิธภัณฑ์แหล่งขุดค้นใต้ดิน (Underground Site Museum or Protection Hall of Burial Pit) มีลักษณะเป็นอาคารที่สร้างครอบหลุมขุดค้นใต้ดิน 10 หลุม โดยแยกส่วนพื้นที่ขุดค้นกับส่วนของผู้เยี่ยมชมออกจากกันเป็นชั้นล่างกับชั้นบน มีการควบคุมอุณหภูมิและความชื้นของพื้นที่แต่ละชั้นในระดับที่แตกต่างกันเพื่อปกป้องโบราณวัตถุอย่างเต็มที่ ทางเดินของพื้นที่ชั้นบนที่ลอยตัวอยู่เหนือหลุมขุดค้นสร้างด้วยกระจกนิรภัยซึ่งเป็นเทคโนโลยีจากประเทศเบลเยี่ยมที่สามารถรับน้ำหนักขนาดให้รถยนต์แล่นผ่านได้ นักท่องเที่ยวจึงเดินอยู่บนแผ่นกระจกที่สามารถมองทะลุพื้นกระจกใสลงไปเห็นโบราณวัตถุอย่างใกล้ชิดโดยไม่ต้องชะเง้อดูจากขอบหลุมเหมือนอย่างกองทัพหุ่นทหารและม้าที่สุสานจักรพรรดิจิ๋นซี แม้อาคารพิพิธภัณฑ์แหล่งขุดค้นใต้ดินจะครอบคลุมหลุมขุดค้นเพียง 10 หลุมจากจำนวนที่พบโดยรอบสุสานทั้งหมด 81 หลุม แต่อาคารหลังนี้สร้างความตื่นใจให้แก่ผู้ชมเป็นอย่างยิ่ง เพราะนอกจากทางเดินกระจกที่ให้ผู้ชมส่องดูหลุมขุดค้นได้ถ้วนทั่วทุกซอกหลืบแล้ว การจัดแต่งหลุมขุดค้นก็เป็นอีกสิ่งหนึ่งที่น่าสนใจไม่น้อย เนื่องจากนักโบราณคดีจะไม่ขุดหุ่นออกมายืนเรียงเป็นทิวแถวเหมือนอย่างกองทัพหุ่นทหารและม้าที่สุสานจักรพรรดิจิ๋นซี แต่จะขุดเพื่อเปิดหน้าดินออก สภาพในหลุมเป็นอย่างไรก็เปลือยให้เห็นกันแบบนั้น ความแตกต่างนี้คาดว่าน่าจะเกิดจากการที่หุ่นทหารที่สุสานจักรพรรดิจิ๋นซีอยู่ในสภาพแตกหักเสียหายเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อยจึงต้องขุดเอาเศษซากทั้งหมดออกมาเพื่อรวมร่างสร้างตัว ขณะที่หุ่นทหารและข้าทาสบริวารที่สุสานฮั่นหยางหลิงมีขนาดเล็ก แตกหักเสียหายไม่ยับเยินมากเกินไปนัก จึงไม่ต้องประกอบร่างสร้างตัวขึ้นใหม่ นอนอยู่อย่างไรก็ปล่อยให้นอนต่อไปอย่างนั้น ส่วนหุ่นที่ยังยืนทรงตัวอยู่ได้ก็จะไม่ขุดดินที่ทับถมอยู่ระหว่างกันออกเพื่อเก็บรักษารูปแบบการจัดขบวนแถวที่มีมาตั้งแต่แรกสร้างสุสานให้คงอยู่อย่างนั้น ดังเช่นหุ่นทหารและไพร่พลในหลุมขุดค้นหมายเลข 14 จุดเด่นอีกประการหนึ่งคือกองทัพสัตว์ ประกอบด้วย สุกร แกะ แพะและสุนัขดินเผาที่ถูกฝังเรียงแถวอย่างเป็นระเบียบ คาดว่าผู้ลงมือน่าจะเป็นหน่วยงานห้องเครื่องหลวงเพื่อใช้ประกอบเครื่องเสวยขององค์จักรพรรดิ อุปกรณ์ทางการเกษตรและเครื่องใช้ไม้สอยในครัวเรือนที่ถูกฝังลงไปพร้อมกันล้วนแสดงให้เห็นถึงการเตรียมพร้อมเพื่อใช้ชีวิตหลังความตายอย่างเต็มที่ถึงขั้นไปเพาะปลูกเลี้ยงสัตว์กันต่อในโลกหน้า ทั้งนี้ เมื่อเสร็จจากการเที่ยวชมพื้นที่ส่วนแรกให้เดินกลับมาที่ประตูทางเข้าเพื่อรอรถ shuttle bus ไปหอจัดแสดงนิทรรศการโบราณคดีที่อยู่ไกลออกไปพอสมควร 2. หอจัดแสดงนิทรรศการโบราณคดี (Archaeological Exhibition Hall) ตัวอาคารจัดแสดงมีชั้นเดียว พื้นที่ด้านในรวบรวมโบราณวัตถุที่ได้จากหลุมขุดค้นบริเวณรอบสุสาน โดยเฉพาะหุ่นรูปบุรุษ สตรีและขันทีขนาดเล็กหลายพันตัวที่สร้างชื่อเสียงให้กับสุสานแห่งนี้ ที่ว่ามีขนาดเล็กคือสูงประมาณ 60 เซนติเมตรหรือ 1/3 เท่าของคนจริงเท่านั้น การผลิตตัวหุ่นใช้แม่พิมพ์ไม่ใช่การปั้นมือ หุ่นแต่ละตัวจึงมีรูปทรงเหมือนกัน จะต่างกันก็ตรงรายละเอียดในการตกแต่ง มีการทำแขนเป็นไม้เพื่อให้หมุนขยับได้ สวมใส่เสื้อผ้า เสื้อเกราะหนัง เครื่องประดับ รวมทั้งทาสีให้สดใสสวยงาม แต่น่าเสียดายที่ไม่สามารถคงสภาพรายละเอียดต่างๆ ไว้ได้เนื่องจากการผุกร่อนตามกาลเวลา สภาพที่ปรากฏแก่สายตาผู้ชมจึงเป็นกองทัพทหารและเหล่าข้าทาสบริวารเปลือยกายไร้แขน บางตัวอยู่ในท่านั่ง บางตัวยืนเหยียดตัวตรงมีเศษดินเกาะเกรอะกรัง ที่แปลกหน่อยคือยืนกางขาอยู่ในท่าคร่อมขี่ม้าซึ่งกลายเป็นเอกลักษณ์ของสุสานในยุคปัจจุบัน Travel Tips: การเดินทางไปสุสานฮั้นหยางหลิงไม่ยาก แต่ต้องบริหารเวลาให้ดี เนื่องจากรถเมล์ท่องเที่ยวสาย 4 มีรถวิ่งวันละ 7-8 เที่ยว กำหนดเวลาเดินทางแน่นอน ถ้าพลาดรถคันก่อนหน้าต้องเสียเวลารออย่างน้อย 1-2 ชั่วโมงกว่ารถคันถัดไปจะออกจากต้นทาง จุดจอดรถรถเมล์ท่องเที่ยวสาย 4 ในเมืองซีอานอยู่บริเวณ Exit D สถานีรถไฟใต้ดิน City Library (line 2) ออกจาก Exit D ให้เดินย้อนมาทางสี่แยกมองหาป้ายรถเมล์สาย 4 (เวลาเดินรถเที่ยวไป 8:00-16:00) รถวิ่งออกจากตัวเมืองไปเรื่อยๆ จนสุดทางที่หน้าสุสานฮั่นหยางหลิง มีป้ายรถประจำทางเป็นจุดจอดรถ ขากลับเข้าเมืองให้เดินย้อนมาขึ้นรถที่ป้ายเดิม (เวลาเดินรถเที่ยวกลับ 9:30-18:00) ค่าบัตรเข้าชมช่วงฤดูท่องเที่ยวระหว่างเดือนมีนาคมถึงพฤศจิกายนราคา 90 หยวน เวลาเปิดให้เข้าชม 8:30-18:00 นอกฤดูท่องเที่ยวระหว่างเดือนธันวาคมถึงกุมภาพันธ์ราคา 65 หยวน เวลาปิดเร็วขึ้นหนึ่งชั่วโมงเป็น 17:30 *รูปภาพประกอบบทความทั้งหมดโดยผู้เขียน