รีวิวหนังสือ “จากปีศาจสู่เชื้อโรค” ในช่วงเวลาการแพร่ระบาดของโควิด-19 มีหนังสือเกี่ยวกับโรคระบาดตีพิมพ์ออกมาให้อ่านกันหลายปกทั้งแปลจากภาษาต่างประเทศเป็นไทยและงานเขียนภาษาไทยในรูปแบบของรายงานทางการแพทย์ บทความ การเก็บรวบรวมข้อมูลในรูปแบบไทม์ไลน์ และงานเขียนที่รวบรวมประวัติศาสตร์ของโรคระบาดเป็นอีกประเภทงานเขียนที่ทำให้คนอ่านรับรู้เรื่องในอดีตและยังนำมาเทียบเคียงกับสถานการณ์ในปัจจุบันได้ในหลายประเด็น ทำให้การอ่านเรื่องโรคระบาดเป็นเส้นคู่ขนานในเชิงเปรียบเทียบ ขณะเดียวกันก็มีจุดบรรจบที่น่าสนใจระหว่างอดีตกับปัจจุบัน “จากปีศาจสู่เชื้อโรค ประวัติศาสตร์การแพทย์กับโรคระบาดในสังคมไทย” งานเขียนด้านประวัติศาสตร์ของ ชาติชาย มุกสง อาจารย์ด้านประวัติศาสตร์ที่ศึกษา ค้นคว้า รวบรวมข้อมูล เรียบเรียงเขียนพร้อมเอกสารอ้างอิง เนื้อหาของหนังสือประกอบด้วย 1.ประวัติศาสตร์ของโรคและความเจ็บป่วย 2.โรคและความเจ็บป่วยในประวัติศาสตร์ไทย 3.จากความหวาดกลัวปีศาจสู่เชื้อโรค ประวัติศาสตร์อารมณ์ความรู้สึกของอหิวาตกโรคในสังคมไทยช่วงพุทธศตวรรษที่ 25 4.จากไข้ป่าสู่มาลาเรีย การบุกเบิกพื้นที่เกษตรกรรม ความเป็นเมืองและชนบทในประวัติศาสตร์สังคมของโรคมาลาเรีย ทศวรรษ 2440-2470 และ 5.การแพทย์ในประวัติศาสตร์ไทย การเปลี่ยนแปลงทางการเมืองที่ส่งผลต่อการแพทย์ หนังสือเล่มนี้ทำให้เห็นปฏิทินเวลาในประวัติศาสตร์ของโรคระบาดว่าสัมพันธ์กับคติความเชื่อ พิธีกรรมทางศาสนา ภูมิปัญญาท้องถิ่นว่ามีบทบาทสำคัญต่อคนในยุคก่อนเช่นไรในเรื่องของการรักษาโรคเล็ก ๆ น้อย ๆ ไปจนถึงโรคระบาด การเข้ามาของการแพทย์สมัยใหม่แบบตะวันตกที่มาสู่ไทยทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเช่นไรต่อความเชื่อแบบเดิม พิธีกรรมบางอย่างยังคงอยู่และทำหน้าที่ต่างออกไปจากแต่ก่อนเช่นไร การแพทย์สมัยใหม่สะท้อนให้เห็นถึงการจัดการของระบบการรักษาที่ต้องทำงานร่วมกันระหว่างผู้ป่วย หมอ ผู้กำหนดนโยบาย เจ้าหน้าที่สาธารณสุข นักจริยธรรม พลเมือง และภาครัฐ หนังสือทำให้เห็นข้อค้นพบว่าการเติบโตการเจริญรุ่งเรืองของอารยธรรมต่าง ๆ ในแต่ละทวีปต่างดำเนินไปพร้อมกับวิวัฒนาการของโรคระบาด หนังสือให้ข้อมูลการสถาปนาระบอบความรู้และวินัยให้คนรู้จักควบคุมป้องกันโรคเมื่อการแพทย์แบบตะวันตกได้นำมาใช้ในสังคมไทย การแพทย์และโรคภัยไข้เจ็บเป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์ทั้งหมด อีกทั้งทำให้เราได้เห็นภาพความเป็นไปของการแพทย์สมัยใหม่ ความเชื่อ ความศรัทธาทางด้านศาสนา ภูมิปัญญาดั้งเดิม บุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุขที่มีบทบาทในช่วงเวลาการระบาดของโควิด-19 เพียงแต่บริบททางด้านเวลาต่างไปจากในหนังสือเท่านั้นเอง นอกจากนี้สิ่งที่เราพบเห็นและทำให้เราเป็นกำลังใจให้กันในฐานะเพื่อนมนุษย์คืออารมณ์ความรู้สึกของประชาชนทุกคนในช่วงเวลารับมือกับโควิด-19 ซึ่งได้รับผลกระทบทั้งทางกายและใจ ทั้งทางตรง ทางอ้อม ทางคดเคี้ยว เราทุกคนต่างเป็นส่วนหนึ่งของบันทึกหน้าประวัติศาสตร์โควิด-19 การอ่านหนังสือเล่มนี้จะทำให้เราเข้าใจอดีตและรับมือกับปัจจุบันได้เช่นเดียวกัน และยังทำให้เราตั้งคำถามกับตัวเองว่าเราจะรับมือกับโควิดเพื่อผ่านพ้นเช่นไร Story by Nonglak Butler ภาพประกอบ ภาพ 1 และ 2 ปกหน้าและปกหลังของหนังสือ ภาพ 3 จาก Pixabay ภาพ 4 จาก Pixabay