The King in Exile: The Fall of the Royal Family of Burmaภาพเมืองมัณฑะเลย์ในปัจจุบันเรื่องราวของพระเจ้าธีบอ กษัตริย์องค์สุดท้ายของพม่าตอนบนที่สูญสิ้นราชบัลลังก์แลราชอาณาจักรให้กับอังกฤษ และต้องถูกเนรเทศไปอยู่อินเดียตราบจนสิ้นพระชนม์ เป็นที่รับรู้แก่คนทั่วไปน้อยมาก ภาพจำของคนไทยที่มีกับพม่ามักเป็นเรื่องเกี่ยวกับการเป็นศัตรูผู้รุกรานแผ่นดินไทยเสียส่วนใหญ่ หรือเรื่องราวเกี่ยวกับพระเจ้าธีบอที่มีอยู่นั้นเป็นข้อมูลชุดเดียวที่ปราศจากความรอบด้าน โดยนำเสนอในมุมมองของฝ่ายเดียวซึ่งไม่มีความละเอียดเพียงพอ และอาจมีอคติอันนำมาสู่ข้อมูลที่บิดเบือนเสริมเติมแต่งจากความเป็นจริง ตัวอย่างเช่น ละครเรื่องเพลิงพระนางที่ตกเป็นกระแสข่าวเมื่อสามปีที่ผ่านมา โดยทายาทของพระเจ้าธีบอแสดงความไม่พอใจ เนื่องจากละครเรื่องนี้นำเสนอมุมมองต่อราชวงศ์ในเชิงลบ ถึงแม้เนื้อเรื่องของละครจะเกี่ยวกับอาณาจักรสมมติ แต่เกือบทั้งหมดมีความคล้ายคลึงกับเหตุการณ์ในช่วงสุดท้ายของราชวงศ์คองบอง ซึ่งเค้าโครงของละครเรื่องนี้ก็มาจากหนังสือเรื่อง “พม่าเสียเมือง” ของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช และ “เที่ยวเมืองพม่า” พระนิพนธ์ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ โดยเนื้อหาส่วนหนึ่งเน้นไปที่การแก่งแย่งชิงดีชิงเด่นในราชสำนัก รวมถึงภาพความโหดร้ายของพระนางศุภยาลัต คนไทยส่วนใหญ่จึงมีความเข้าใจข้อมูลที่คลาดเคลื่อนและนำมาสู่การเข้าใจผิด แต่หากลองศึกษาประวัติศาสตร์อย่างเป็นกลาง เราอาจได้มุมมองใหม่ ๆ ที่แตกต่างจากข้อมูลชุดเดิมที่เราเคยได้รับ ทำให้ผู้อ่านสามารถวิเคราะห์ได้ว่าข้อมูลอันไหนสมเหตุสมผลและน่าเชื่อถือมากกว่ากันหนังสือเรื่อง “ราชันผู้พลัดแผ่นดิน เมื่อพม่าเสียเมือง” ได้นำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับพระเจ้าธีบอในมุมมองที่ต่างออกไปและได้ตีแผ่เรื่องราวครอบครัวของพระองค์ให้กระจ่างชัดมากขึ้น อีกทั้งยังมีข้อมูลที่ละเอียดรอบด้านพอสมควร เนื่องจากผู้เขียน (สุดาห์ ชาห์) ได้ใช้เวลาถึงเจ็ดปีในการค้นคว้าหาข้อมูล หลักฐานและการสัมภาษณ์บุคคลต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง ทำให้ผู้อ่านได้เปิดโลกทัศน์เกี่ยวกับประวัติศาสตร์พม่าในยุคพระเจ้าธีบอขึ้นครองราชย์สู่การตกเป็นอาณานิคมของอังกฤษ รวมถึงเรื่องราวการถูกเนรเทศและการใช้ชีวิตของครอบครัวกษัตริย์ในอินเดียภาพพระเจ้าธีบอและพระนางศุภยาลัตเนื้อหาของหนังสือเล่มนี้จะกล่าวถึงเรื่องราวของกษัตริย์ธีบอกับพระนางศุภยาลัตและครอบครัวเป็นหลัก โดยเนื้อหาแบ่งเป็นสามภาค คือ ก่อนการเนรเทศ ระหว่างการเนรเทศ และหลังการเนรเทศภาคแรก : ก่อนการเนรเทศ กล่าวถึงเรื่องราวของกษัตริย์ธีบอกับพระนางศุภยาลัตในตอนต้น อาทิ ชีวิตในพระราชวังก่อนการครองราชย์และระหว่างการครองราชย์ และเรื่องราวเกี่ยวกับข้อพิพาทระหว่างบริษัทของอังกฤษกับรัฐบาลกษัตริย์ ซึ่งกษัตริย์ธีบอผู้อ่อนประสบการณ์กอปรกับคำแนะนำของคนใกล้ชิด ทำให้ปัญหาข้อพิพาทไม่ได้รับการแก้ไขอย่างถูกต้องอันนำมาสู่สงครามอังกฤษ-พม่าครั้งที่สาม การสูญเสียราชบัลลังก์ และการถูกเนรเทศไปอินเดียภาคสอง : ระหว่างการเนรเทศ เนื้อหาภาคนี้จะกล่าวถึงครอบครัวกษัตริย์ธีบอระหว่างการถูกเนรเทศ เริ่มต้นจากการเดินทางในช่วงแรก จากเมืองมัทราสสู่เมืองรัตนคีรีที่ซึ่งพระองค์จะต้องใช้ชีวิตอยู่เมืองนี้ตราบจนสิ้นพระชนม์ และเรื่องราวในครอบครัวพระเจ้าธีบอระหว่างการอาศัยอยู่ที่เมืองนี้ ซึ่งระหว่างนี้ได้เกิดเหตุการณ์ไม่คาดฝันขึ้น อันส่งผลกระทบอย่างใหญ่หลวงต่อครอบครัวกษัตริย์ภาคสาม : หลังการเนรเทศ โดยหลังจากการสิ้นพระชนม์ของพระเจ้าธีบอ รัฐบาลอังกฤษได้ตัดสินใจส่งครอบครัวกษัตริย์เดินทางกลับพม่า ซึ่งเรื่องราวในภาคนี้จะกล่าวถึงชีวิตของพระนางศุภยาลัตในเมืองร่างกุ้ง ตลอดจนชีวิตของเจ้าหญิงทั้งสี่ผู้ซึ่งเป็นธิดาของพระเจ้าธีบอและพระนางศุภยาลัต โดยชะตาชีวิตของเจ้าหญิงและทายาทของแต่ละองค์นั้นแตกต่างกันออกไป บางองค์เลือกที่จะกลับไปใช้ชีวิตอยู่ที่อินเดียและยอมละทิ้งฐานันดรศักดิ์โดยมีชีวิตบั้นปลายที่น่าเวทนา บางองค์ได้แต่งงานกับคนที่ตนเองรัก และบางองค์มีทายาทที่ประสบความสำเร็จสามารถเลี้ยงชีพตัวเองได้หนังสือเล่มนี้เมื่อผู้อ่านได้อ่านไปสักระยะหนึ่งจะพบว่าเรื่องราวต่าง ๆ ที่ปรากฏในหนังสือแลดูคล้ายกับนิยาย แต่ทั้งหมดนั้นล้วนเป็นเรื่องจริง เป็นชะตากรรมที่ครอบครัวพระเจ้าธีบอต้องประสบพบเจอ นอกจากเรื่องราวในแต่ละบทจะมีความน่าสนใจและชวนให้ติดตามแล้ว ผู้แปล (สุภัตรา ภูมิประภาส) ยังสามารถแปลถ้อยคำออกมาได้อย่างสละสลวยและอ่านเข้าใจง่ายอย่างไรก็ตามยังมีข้อสังเกตที่ว่าหลายครั้งผู้เขียนได้ตัดสินใจใช้ข้อมูลจากแหล่งเดียว เนื่องจากเรื่องราวส่วนใหญ่ไม่ได้ถูกบันทึกไว้ ข้อมูลจึงขึ้นอยู่กับความทรงจำของผู้ถูกสัมภาษณ์เป็นหลัก ซึ่งผู้เล่าอาจเสริมเติมแต่งตามจินตนาการของตนเอง และในการสัมภาษณ์ทายาทหรือราชนิกุลผู้สืบเชื้อสายของพระเจ้าธีบอนั้น อาจมีข้อมูลที่ไม่ตรงกับความเป็นจริงนัก เนื่องจากเป็นมุมมองส่วนบุคคลซึ่งอาจมีการปรุงแต่งหรือมีอคติ และอาจเป็นเรื่องที่เล่าต่อ ๆ กันมาจากญาติผู้ใหญ่ซึ่งข้อมูลที่ได้อาจขาดหายไปบางส่วนตามกาลเวลากล่าวโดยสรุปหนังสือเล่มนี้จะทำให้ผู้อ่านได้เปิดรับมุมมองใหม่ ๆ เกี่ยวกับประวัติศาสตร์พม่าช่วงสูญเสียเอกราชที่อาจตรงข้ามกับภาพจำชุดเดิมของผู้อ่านที่เคยได้ยินได้ฟังหรือรับรู้มา รวมถึงมุมมองที่มีต่อพระเจ้าธีบอและพระนางศุภยาลัตที่เปลี่ยนแปลงไป ทำให้เรารับรู้และเข้าใจประวัติศาสตร์ของประเทศเพื่อนบ้านที่เราเชื่อว่าเป็นศัตรูคู่อาฆาตของไทยเมื่อครั้งอดีตกาลได้รอบด้านมากยิ่งขึ้นอ้างอิงชาห์ สุดาห์. ราชันผู้พลัดแผ่นดิน เมื่อพม่าเสียเมือง, แปลโดยสุภัตรา ภูมิประภาส. สำนักพิมพ์มติชนเหลนกษัตริย์เมียนมาจี้ไทยหยุดฉาย “เพลิงพระนาง” http://www.bbc.com/thai/thailand-3924911เครดิตรูปภาพภาพหน้าปกบทความมาจากปกรองของหนังสือ “ราชันผู้พลัดแผ่นดิน เมื่อพม่าเสียเมือง”ภาพเมืองมัณฑะเลย์ในปัจจุบัน โดย Jörg Peter จาก Pixabayภาพพระเจ้าธีบอและพระนางศุภยาลัต จากหนังสือฯ หน้า 81ภาพโดย Jörg Peter จาก Pixabay