วุ้นใบหมาน้อยของหวานหากินยาก จากภูมิปัญญาชาวบ้าน ที่ร้านยายหม่องแหนมเนือง ศรีเชียงใหม่ จ. หนองคายถ้าถามคนพื้นเพหนองคายถึงร้านแหนมเนืองอร่อยดั้งเดิม นอกเหนือจากร้านดังเจ้าใหญ่ หลายคนคงชื้จุดไปที่ แหนมเนืองยายหม่อง ศรีเชียงใหม่ แหนมเนืองที่ยังคงเอกลักษณ์การผลิตด้วยวิธีดั้งเดิม โดยการเอาแหนมเนืองเสียบไม้ย่างไฟ ผลิตวันต่อวัน หมดแล้วหมดเลย ถ้าไม่ได้โทรจองหรือวางแผนเดินทางดีๆ อาจพลาดอาหารเมนูเลิศของยายหม่องถึงสองอย่าง คือ แหนมเนืองย่างและขนมหวานหมาน้อยผมยืนดูยายหม่องตักของหวาน ลักษณะเหมือนวุ้นสีเขียวเข้ม จากหม้อใหญ่ใส่ถ้วยขนมหวาน ราดกะทิและน้ำเชื่อม แล้วยื่นให้คนสั่งด้วยความสงสัย ยายหม่อง เล่าถึงของหวานถ้วยนี้ ที่ผมไม่เคยรู้จักมาก่อนว่า ชื่อหมาน้อยหรือหมอน้อย เป็นของหวานที่สืบทอดกันมานานหลายปีแล้ว แรกเริ่มน่าจะมาจากฝั่งลาว โดยใช้ใบของพืชเถาชนิดหนึ่ง มีชื่อว่า หมาน้อย หมอน้อย ต้นกรุงเขมา ขึ้นอยู่กับท้องถิ่นเรียก เลือกใบไม่อ่อนหรือแก่เกินไป ผสมกับใบย่านางเล็กน้อย แล้วเอามาขยำกับน้ำ โดยใช้สัดส่วนใบหมาน้อยหนึ่งกิโลกรัมต่อน้ำสิบลิตร จนได้น้ำข้นๆ คล้ายๆ วุ้น ใช้ผ้าขาวกรองเอาตะกอนออก เก็บแช่เย็นไว้ในถาดหรือกาละมังเล็กๆ หนึ่งคืน เพื่อให้น้ำใบหมาน้อยแข็งตัว จากนั้นเสิร์ฟพร้อมน้ำเชื่อมและกะทิ รับประทานเป็นขนมหวานดับร้อนได้ยายบอกว่า วุ้นใบหมาน้อย นอกจากจะอร่อยแล้ว ยังมีสรรพคุณเป็นยาเย็น แก้ร้อนใน นอกจากนั้น ยังช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด รักษาโรคโลหิตจาง สงบประสาท และอื่นๆ อีกมากผมถือถ้วยวุ้นหมาน้อยในมือ กลิ่นหอมบางๆ ลอยมาแตะจมูก หอมกะทิผสมกับน้ำตาลมะพร้าว คำแรกที่ตักเข้าปาก ฟันกระทบชิ้นส่วนลื่นๆ เหมือนเจลลี่ มีกลิ่นเขียวหน่อยๆ เมื่อเนื้อวุ้นเขียวเข้มไหลผ่านลำคอลงสุ่กระเพาะอาหาร ยิ่งทำให้รู้สึกสดชื่น ลดดีกรีความแผดเผาของอากาศในฤดูร้อนยายหม่องชี้ให้ผมดูต้นหมาน้อยที่เกาะกลุ่มเป็นเถาหนา พากันเลื้อยขึ้นกำแพงข้างบ้าน “นอกจากได้กินของหวานที่มีประโยชน์ทางยาแล้ว ต้นหมาน้อยที่นี่ ยังปลูกเอง ซึ่งปลอดสารพิษแน่นอน” ผมมองตามนิ้วยาย เถาหมาน้อยก็ไม่ได้แปลกตา แตกต่างจากพืชเถาอื่นมากนัก บนผิวใบมีขนนุ่มๆ ที่ลูบแล้วอาจรู้สึกคล้ายขนลูกหมา และนี่อาจจะเป็นเหตุผลหนึ่งที่ชาวบ้านให้ชื่อพีชนี้ว่า หมาน้อย สุดท้ายก่อนบอกลายายหม่อง ผมถามย้ำถึง วิธีการทำแหนมเนืองของที่นี่ว่าแตกต่างกับที่อื่นอย่างไร ยายบอกว่า ที่นี่มีการย่างแหนมเนียงเป็นไม้ๆ ขายวันต่อวัน ไม่เก็บค้างคืน ช้าสุด ขายหมดประมาณบ่ายสองถ้าใครผ่านไปทางศรีเชียงใหม่ ท่าบ่อ หนองคาย ร้านแหนมเนียง ยายหม่อง ยังต้องเป็นหมุดที่ไปชิมให้ได้สักครั้ง ทั้งแหนมเนียงและวุ้นหมาน้อยผมอดคิดถึงอาหารหลายอย่าง ที่กำลังเริ่มหายไปจากชีวิตปกติ หากินยาก เพราะมีแค่คนรุ่นเก่าที่รู้วิธิการปรุง และคนรุ่นใหม่ไม่ได้ลึกซึ้งกับการมีอยุ่ของอาหารดังกล่าว เหมือนอย่างวุ้นหมาน้อยที่หากินได้ไม่ง่าย สุดท้ายอาจจะเป็นไปได้ด้วยยุคสมัย ที่เรามักใช้ชีวิตอยู่กับความเร่งรีบ จนเห็นความไม่จำเป็นในการใช้เวลาเตรียมอาหารบางจาน ทั้งๆ ที่มันอาจมีความหมายถึงจิตวิญญาณและภูมิปัญญาของคนทำถ้วยหมาน้อยในมือและเรื่องเล่าของยายหม่อง ทิ้งความหมายเหล่านั้นไว้ให้ผมคิดต่อพิกัดร้าน : บุคคลในภาพผู้เขียนได้ขออนุญาตในการใช้เผยแพร่แล้วเรื่องและภาพ : ผู้เขียน 7-11 Community ห้องลับเมาท์มอยของกินของใช้ในเซเว่น อะไรดีอะไรใหม่ ต้องรู้ ต้องคุย ต้องแชร์