ภาพโดยผู้เขียน คนเลี้ยง Cactus หลายคน อาจเคยรู้สึกว่า เอ๊ะ ! ทำไมต้นไม้สวนนั้นโตไว ทำไม ? ต้นไม้ที่บ้านนี้ออกดอกบ่อย แต่ต้นไม้ที่เราเลี้ยงเองนั้นดูไม่ค่อยสมบูรณ์ แข็งแรงเหมือนของคนอื่นเลยนะ ! หนึ่งปัจจัยสำคัญ ในการเลี้ยง Cactus นั้นก็คือ “ ดิน ” เนื่องด้วยพืชจำพวก Cactus ส่วนใหญ่มีถิ่นที่อยู่อาศัย หรือ ถิ่นกำเนิดที่มีลักษณะภูมิอากาศร้อน เป็นพื้นที่แห้งแล้ง หรือแถบพื้นที่ทะเลทราย แต่ก็มิใช่ทุกสายพันธุ์ที่มีถิ่นกำเนิดในสภาพแวดล้อมเช่นนี้ บางสายพันธุ์เจริญเติบโตในป่าดิบชื้น บางสายพันธุ์เจริญเติบโตแถบชายฝั่งทะเล ดังนั้น ดินที่ใช้ในการปลูกจึงต้องมีความโปร่งและเก็บความชื้นได้ เหมาะสมกับแต่ละสายพันธุ์ คนส่วนใหญ่จึงนิยมผสมดินปลูกเอง เพื่อให้ได้ดินปลูกที่มีคุณสมบัติที่เหมาะพอดีกับไม้ที่เลี้ยง เมื่อรวมกับปัจจัยอื่น ๆ อากาศ แสง ความร้อน ความชื้น โดยรอบบริเวณที่เลี้ยง แต่ก่อนที่จะเริ่มผสมดินปลูกเองนั้น เราควรมาทำความรู้จักชนิด และ คุณสมบัติของวัสดุปลูกกันก่อนว่ามีอะไรบ้าง และมีข้อดีอย่างไร ภาพโดยผูเขียนหินภูเขาไฟ (Pumice) หรือที่เรียกกันว่า หินลาวา เป็นหินที่มีรูพรุนคล้ายฟองน้ำ น้ำหนักเบา และลอยน้ำได้ ด้วยลักษณะที่มีรูพรุนจำนวนมาก มีหลายขนาดให้เลือกใช้ จึงทำให้หินภูเขาไฟระบายน้ำได้ดี เมื่อนำไปผสมกับดินปลูก (นิยมเบอร์ 01,00) จะทำให้ อากาศสามารถไหลเวียนในดินปลูกได้ดีและระบายน้ำได้อย่างรวดเร็ว ช่วยลดความชื้นสะสมในดินปลูกได้ดี และยังนิยมไว้รองก้นกระถางอีกด้วย ภาพโดยผู้เขียนพีตมอสส์ ( Peat Moss ) เป็นวัสดุที่เกิดจากซาก สแฟกนั่มมอสส์ ที่ตายแล้วทับถมจนเปื่อย อุดมไปด้วยแร่ธาตุอาหาร อุ้มน้ำ เก็บความชื้นได้ดี นิยมนำมาเป็นวัสดุเพาะ เมล็ด หรือกล้าไม้ แต่มีราคาที่สูงเมื่อเทียบกับดินที่มีขายอยู่ในท้องตลาด เพราะต้องนำเข้าจากต่างประเทศ เพอร์ไลต์ ( Perlite ) เกิดจากการนำหินภูเขาไฟไปเผาด้วยความร้อนสูง มีสีขาว น้ำหนักเบา ลอยน้ำได้ นิยมนำมาผสมดินปลูกเพื่อทำให้โครงสร้างดินโปร่ง ระบายน้ำได้ดี ด้วยคุณสมบัติที่น้ำหนักเบา มีรูพรุน จึงทำให้ไม่ทำให้โครงสร้างดินแน่นเมื่อใช้ไปนาน ๆ เวอร์มิคูไลท์ ( Vermiculite ) เป็นวัสดุที่มีลักษณะเป็นแผ่นบาง มีน้ำหนักเบา ดูดน้ำได้ดี สามารถดูซับธาตุอาหารแล้วค่อย ๆ ปล่อยให้ในภายหลัง เช่นนั้น เวอร์มิคูไลท์ จะค่อยๆยุบตัวลงเมื่อใช้ปลูกพืชไปนานๆ ภาพโดยผู้เขียนขุยมะพร้าว เป็นวัสดุที่ดูดซับความชื่นไว้ได้ดี และไม่จับตัวเป็นก้อนเมื่อแห้ง หากนำมาผสมดินปลูกจะทำให้โครงสร้างของดินไม่แข็งและจับตัวเป็นก้อนเมื่อใช้ไปนานๆ ขุยมะพร้าว เป็นวัสดุที่ไม่มีสารอาหาร และควรนำมาแช่น้ำก่อนนำไปใช้ เนื่องจากในขุยมะพร้าวมีสารเทนนิน ที่เป็นอันตรายกับพืชหากนำมาใช้โดยไม่ล้างเอา สารเทนนิน ออกไปซะก่อน แกลบดิบ วัสดุหาง่าย ราคาถูก ช่วยให้ดินโปร่ง ระบายน้ำได้ดี มีน้ำหนักเบาลอยน้ำได้ ช่วยเติมอากาศในดินได้ดี ข้อแนะนำ แกลบดิบควรแปลงสภาพก่อนำไปใช้ เนื่องจาก แกลบดิบ หากอยู่บนดินจะดึง ไนโตรเจน ในอากาศมาย่อยสลายตัวเอง แต่เมื่อยู่ในดิน แกลบดิบ จะตรึงไนโตรเจนและออกซิเจน ในดิน มาย่อยสลายตัวเองจะทำให้พืชขาดไนโตรเจนได้ ซึ่งวิธีการเปลี่ยนแกลบดิบให้เป็น แกลบเก่า ผู้เขียนจะมาเล่าในบทความหน้าภาพโดยผู้เขียนดินญี่ปุ่น ( Akadama ) เดิมเป็นดินที่ใช้ปลูกไม้จำพวกบอนไซ เพราะเป็นดินที่ไม่มีธาตุอาหารทำให้ต้นไม้โตช้า นักเลี้ยง Cactus จึงนิยมนำมาเป็นส่วนผสมของดินปลูกเพื่อลดการโตของต้นไม้ ทำให้ไม้ที่เลี้ยงได้ฟอร์มที่สวยงาม หรือนิยมนำมาโรยหน้ากระถางบนผิวดินแทนกรวด เพื่อเพิ่มความสวยงาม หาซื้อได้ตามร้านขายต้นไม้ทั่วไป มีหลายขนาดให้เลือกตามความต้องการ ดินใบก้ามปู เกิดจากการนำใบต้นก้ามปูมาหมักให้ย่อยสลาย กลายเป็น ดิน มีสารอาหารในดินเยอะ เนื้อดินร่วนซุย เหมาะสำหรับนำมาเป็นส่วนผสมหลักในการทำดินปลูก Cactus เนื่องด้วยราคาที่ถูกหาซื้อง่าย ข้อแนะนำ ดินใบก้ามปูควรตากแดดก่อนนำมาใช้เพื่อกำจัดไส้เดือนฝอยที่อาจติดมากับดินภาพโดยผู้เขียนปุ๋ย ผู้เพาะเลี้ยง Cactus ส่วนใหญ่นิยมใช้ปุ๋ยเคมีเพื่อเพิ่มแร่ธาตุอาหารให้กับไม้ของตนเอง เช่น ปุ๋ยละลายช้า อย่าง ออสโมโค้ท ผสมไปกับดินปลูก ส่วนปุ๋ยหมักส่วนใหญ่แล้วไม่เป็นที่นิยมนำมาใช้ กับการเลี้ยง Cactus เพราะคนเลี้ยงไม้ส่วนใหญ่จะห่วงเรื่องความสะอาด โรค และแมลง ซึ่งอาจติดมากับปุ๋ยหมัก สารไล่แมลง เรียกได้ว่าเป็นอีกสิ่งหนึ่งที่ต้องมีติดกันไว้ทุกสวน เพราะในธรรมชาติของ Cactus ก็มีแมลงที่คอยมาเล่นงาน ทำลายไม้ของเราจึงจำเป็นต้องใส่สารไล่แมลง ผสมไปกับดินปลูกเพื่อป้องกัน ที่นิยมใช้กันอย่างแพร่หลายคือ สตาร์เกิลจี (Starkle G ) ที่มีสารประกอบไดโนทีฟูแรน ( Dinotefuran ) การผสมดินปลูก Cactus ด้วยวัสดุต่าง ๆ ที่กล่าวมาอาจมิต้องนำวัสดุทั้งหมดมาใช้ อาจ เลือก วัสดุที่มีคุณสมบัติต่าง ๆ กันมาผสมกันเพื่อให้ได้ดินที่มีความ โปร่ง และระบายน้ำได้ดี จะหยิบวัสดุราคาถูก หรือ วัสดุราคาแพง ก็สุดแล้วแต่กำลังทรัพย์ของแต่ละท่าน ข้อแนะนำ เมื่อมีการผสมดินปลูกสูตรใหม่ควรทำการทดสอบการระบายน้ำว่าเมื่อรดน้ำจน ดินชุ่ม ใช้เวลากี่วันดินถึงแห้งสนิท ดินควรแห้งสนิทไม่เกิน3วัน เพื่อให้ต้น Cactus แสนรักของคุณเจริญเติบโตได้ดี