ในสมัยโบราณนั้นยังไม่มียารักษาโรคเหมือนในปัจจุบัน คนโบราณก็ได้นำพืชที่หาได้ตามท้องถิ่นมาใช้เป็นยาสมุนไพร เพื่อรักษาอาการเจ็บป่วยต่าง ๆ ซึ่งพืชสมุนไพรนั้นนอกจากจะนำมาใช้รักษาโรคได้แล้ว ยังสามารถใช้เป็นยาบำรุงกำลังและอาหารเสริมได้เป็นอย่างดี แต่เนื่องด้วยปัจจุบันคนทั่วไปมักใช้ยาแผนปัจจุบันที่ง่ายและสะดวกกว่า ทำให้การนำพืชสมุนไพรมาใช้รักษาอาการเจ็บป่วยต่าง ๆ กลายเป็นเรื่องไกลตัว มีผลทำให้พืชสมุไพรเป็นที่รู้จักน้อยลง และพืชสมุนไพรบางชนิดก็มีโอกาสเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์เป็นอย่างมาก ผู้เขียนจึงมีความตั้งใจเป็นอย่างยิ่งในการนำข้อมูลต่าง ๆ เกี่ยวกับพืชสมุนไพร มาเผยแพร่ให้ความรู้แก่ผู้สนใจทั่วไป เพื่อให้ทราบถึงลักษณะและสรรพคุณของพืชสมุนไพรแต่ละชนิด อันหวังว่าจะทำให้พืชสมุนไพรเหล่านี้เป็นที่รู้จักมากขึ้น ในบทความนี้ผู้เขียนได้นำข้อมูลของพืชสมุนไพรหนึ่งชนิด มาบอกเล่าถึงสรรพคุณที่น่าสนใจ สมุนไพรชนิดนี้มีชื่อว่า “มะหวด” พืชสมุนไพรที่เก่าแก่และสามารถรักษาโรคได้หลายอาการ ภาพถ่ายโดยผู้เขียน ลักษณะของ “มะหวด” เป็นพรรณไม้พุ่มผลัดใบขนาดกลาง แตกกิ่งออกเป็นทรงพุ่มกลมออกใบหนาทึบ เปลือกลำต้นเป็นสีเทาอมน้ำตาล ผิวเปลือกหนาแตกเป็นร่องยาวลึกเห็นได้ชัด ใบเป็นรูปรีเรียวยาว ปลายใบเรียวแหลม โคนใบมน ขอบใบทั้งสองข้างเรียบเสมอกัน ผิวใบเรียบทั้งสองด้าน ดอกมีขนาดเล็กสีเหลืองอ่อน ออกเป็นช่อที่ปลายกิ่งตามซอกใบ มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ เกลี้ยงหรือมีขน กลีบดอกเป็นสีขาว โคนกลีบแคบ ผลเป็นรูปรีออกเป็นพวง ผลอ่อนมีสีเขียวผิวเปลือกมันเรียบ เมื่อแก่จะมีสีดำ ภาพถ่ายทั้งหมดโดยผู้เขียน สรรพคุณของ “มะหวด” แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้โรคผิวหนังผื่นคัน เป็นยาบำรุงกำลัง แก้อาการปวดศีรษะ รักษาวัณโรค ช่วยขับปัสสาวะ ช่วยแก้อาการหอบหืดในเด็ก แก้อาการไอ เมื่อสมัยที่ผู้เขียนเป็นเด็กนั้น ได้เคยอาศัยอยู่กับปู่ที่บ้านสวน ปู่ของผู้เขียนเป็นผู้ที่มีความรู้เกี่ยวกับพืชสมุนไพรเป็นอย่างดี มักจะหาสมุนไพรมาปลูกไว้ในสวน และในบริเวณบ้านอยู่เป็นประจำ รวมถึง “มะหวด” ด้วย ครั้งหนึ่งพ่อของผู้เขียนมีอาการปวดศีรษะและมีไข้กลางดึก กินยาแก้ปวดไปบ้างแล้วอาการก็ยังไม่ดีขึ้น ปู่จึงได้นำราก “มะหวด” มาตำจนแหลกผสมกับเหล้าพอกไปที่ศีรษะ เมื่อพอกไปได้สักพักอาการปวดก็เริ่มบรรเทาและหายปวดในเวลาไม่นาน ปู่ยังได้เล่าอีกว่าหากนำรากและผลดิบมาต้มเป็นยาสมุนไพร จะช่วยบำรุงกับลังและบำรุงหัวใจได้เป็นอย่างดี อีกทั้งยังสามารถแก้ร้อนในกระหายน้ำ และช่วยขับปัสสาวะได้ดีอีกด้วย ที่กล่าวมานั้นเป็นเพียงสรรพคุณบางส่วนที่ผู้เขียนเคยมีประสบการณ์มา ซึ่งนอกจากนี้ “มะหวด” ยังสามารถนำไปเข้าเครื่องยาผสมกับสมุนไพรอื่น เพื่อประกอบเป็นยารักษาโรคได้อีกหลายอาการ ท้ายนี้ผู้เขียนหวังเป็นอย่างยิ่งว่า บทความนี้จะทำให้ท่านผู้อ่านรู้จักพืชสมุนไพรมากขึ้น และช่วยอนุรักษ์พืชสมุนไพรเหล่านี้ให้คงอยู่สืบต่อไป