ส้มโอพันธุ์ขาวแตงกวา อันลือชื่อในด้านรสความอร่อย จนได้รับการบรรจุเป็นส่วนหนึ่งของคำขวัญ ประจำจังหวัดอุทัยธานี “อุทัยธานี เมืองพระชนกจักรี ปลาแรดรสดี ประเพณีเทโว ส้มโอบ้านน้ำตก มรดกโลกห้วยขาแข้ง แหล่งต้นน้ำสะแกกรัง ตลาดนัดดังโคกระบือ” ส้มโอบ้านน้ำตกนั้น มีต้นกำเนิดสายพันธุ์อยู่ที่บ้านน้ำตก หมู่ 1 ตำบลสะแกกรัง อำเภอเมืองอุทัยธานี จังหวัดอุทัยธานี บนเกาะเทโพแห่งนี้ชูศรี น้ำจันทร์ เกษตรกรผู้ปลูกส้มโอ กล่าวว่า “ปลูกส้มโอมานานแล้ว ตอนนี้สวนส้มยังมี แต่มันไม่ค่อยมีลูกแล้ว หลังน้ำท่วมใหญ่ก็ตายหมด แล้วก็พึ่งลงปลูก ปลูกส้มโอพันธุ์ขาวแตงกวาเบา ส้มโอบ้านน้ำตก นี้ไม่ใช่พันธุ์เดียวกับจังหวัดชัยนาทนะ เป็นพันธุ์พื้นบ้านดั้งเดิมมาตั้งแต่ครั้งปู่ย่าตา ส้มโอขาวแตงกวา แต่มันพันธุ์เบา”ส้มโอบ้านน้ำตก พันธุ์ขาวแตงกวาเบานั้น จะออกผลเป็นกลุ่ม กลุ่มหนึ่งมีได้มากสุดถึง 10 ลูก โดยส้มโอพันธุ์ขาวแตงกวาเบาสามารถออกผลได้ตลอดปี ไม่ว่าจะปลูกช่วงเดือนไหนก็เก็บขายได้เรื่อย ๆ เมื่อก่อนเกษตรกรบ้านน้ำตกปลูกส้มโอแบบเก็บผลผลิตกินในครัวเรือนเพียงเท่านั้น ไม่เพียงพอต่อการส่งขาย ต่อมาจึงมีการทำเกษตรแบบสวนผสมปลูกส้มโอหลายต้นควบคู่กับไม้ยืนต้นชนิดอื่น โดใช้วิธีเอากิ่งจากพันธุ์พื้นบ้านมาขยายพันธุ์ชูศรี น้ำจันทร์ กล่าวว่า “ส้มโอบ้านน้ำตก ที่มันขึ้นชื่อเพราะออกผลทั้งปี น้ำหนักเบากว่า เปลือกบางกว่าสายพันธุ์อื่น เนื้อข้างในเป็นสีขาว รสชาติหวานกรอบ ส้มโอบ้าน้ำตกจะมีขนาดลูกย่อม ๆ ไม่ใหญ่มาก ขายกันในราคาถูกกว่าที่อื่นแค่พอได้กำไร ปกติจะตัดขายช่วงตรุษจีนคนชอบซื้อไปเป็นของไหว้ แต่ทุกวันนี้ส้มโอไม่ค่อยมีแล้วจึงตัดขายตามแต่โอกาส ใครที่จะซื้อก็ต้องคอยตามดูตลอด”ปัจจุบันส้มโอบ้านน้ำตกที่เป็นพันธุ์พื้นบ้านดั่งเดิม คือ พันธุ์ขาวแตงกวาเบาไม่ค่อยมีคนปลูกแล้ว เนื่องจากหลังเหตุการณ์น้ำท่วมใหญ่ดินในพื้นที่ก็ไม่สมบูรณ์เหมือนเดิม ต้นส้มโอหลายต้นตายลง เกษตรกรหลายรายจึงเปลี่ยนสายพันธุ์ ดังนั้นส้มโอบ้านน้ำตกของแท้จริงมีอยู่น้อยและเป็นที่ต้องการของตลาดมากคำแนะนำสำหรับสายกินที่อยากลองลิ้มชิมรสส้มโอบ้านน้ำตก- ราคาส้มโออยู่ที่ 20 - 50 บาท/ผล ขึ้นอยู่กับขนาด- ส้มโอบ้านน้ำตกไม่มีส่งขายตามตลาด ผู้ที่สนใจต้องมาซื้อหน้าสวนที่บ้านน้ำตก เกาะเทโพ จังหวัดอุทัยธานี- ส้มโอจะหาทานได้ง่ายช่วงฤดูฝน- ส้มโอบ้านน้ำตกหาทานอยากสักหน่อย แต่ถ้ามีโอกาสแวะมาเที่ยวจังหวัดอุทัยธานี ลองแวะมาหาซื้อรับประทาน รับรองว่าไม่ผิดหวังแน่นอน ขอบคุณผู้ให้สัมภาษณ์ : ชูศรี น้ำจันทร์ เกษตรกรผู้ปลูกส้มโอหมายเหตุ ภาพถ่ายโดยผู้เขียน