เลี้ยงผีปู่ย่า เป็นประเพณี ฮีตฮอยของชาวเหนือ ชาวล้านนา ที่สืบเนื่องกันมารุ่นต่อรุ่น เป็นประเพณีเลี้ยงผีประจำตระกูล หรือบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว ลูกหลานก็จะสร้างหอไว้บนทิศทางหัวนอน ทิศทางตะวันออก ผีปู่ย่า เป็นผีดี ผีบรรพบุรุษที่เชื่อกันว่า ยังคงคอยปกป้องคุ้มครองภัยให้ลูกให้หลาน สืบๆ กันมา วันนี้จะขอแชร์ประสบการณ์ประเพณี ฮีตฮอย การเลี้ยงผีปู่ย่าของบ้านเราการเลี้ยงผีปู่ย่า เลี้ยงผีต้นตระกูล จะมีขึ้นในช่วง เดือน 6 แรม 6 ค่ำ ตามปฏิทินล้านนาของทุกปี จากนั้นบ้านเก๊า หรือบ้านต้นตระกูลก็จะเริ่มกระจายข่าวไปยังคนในสายตระกูลการมาถึงของประเพณีเลี้ยงผีปู่ย่า ไม่ว่าจะเป็นในหมู่บ้านเดียวกัน ต่างหมู่บ้าน อำเภอ จังหวัด ต่างประเทศ จะฮอมตังค์ หรือรวมเงินเพื่อซื้อของสำหรับเลี้ยงผีปู่ย่า ตอนเด็กๆ จำได้ว่าเก็บครอบครัวละ 20 บาท ที่เหลือแล้วแต่จะฮอม หรือให้ แต่เมื่อล่าสุดที่ผ่านมา ครอบครัวละ 50 บาท บ้านใครมีผัก มีของที่จะนำมาเลี้ยงก็นำมาได้ ประเพณีของบ้านเรา เลี้ยงหมู 3 ปี เลี้ยงไก่ 3 ปี หมายถึง เลี้ยงหมูจนครบ 3 ปี แล้วถึงเปลี่ยนเป็นไก่ 3 ปี แล้ววนมาเป็นหมู แบบนี้ไปเรื่อยๆ สมัยก่อนอาจจะเลี้ยงหมูทั้งตัว แต่เดี่ยวนี้แค่หมู หรือจิ้นลาบ แกงอ่อมก่อนอื่นต้องนำของไหว้ของปีแล้ว ที่อยู่บนหอผีปู่ย่า หิ้งผีปู่ย่า ก็จะมีดอกไม้ธูปเทียนยาสูบ ขันน้ำ น้ำต้น สำหรับใส่น้ำดื่ม ลงมาทำความสะอาด ผีปู่ย่าบ้านเราจะเป็นฝั่งผู้หญิง กล่าวคือ การบอกกล่าว การขึ้นขันตั้งต่างๆ จะเป็นลูกหลานสืบสันดานที่เป็นผู้หญิงเป็นผู้ประกอบพิธีกรรม ซึ่งบ้านเราเป็นบ้านที่มีหอผีต้นตระกูล ตอนนี้มีแม่ที่เป็นผู้อาวุโสที่สุดในบ้านเป็นผู้บอกกล่าวผี การบอกกล่าวผีปู่ย่า ใส่ขันตั้ง ขึ้นขันตั้ง จะเกิดขึ้นเมื่อ คนในสายตระกูลเจ็บป่วย การเดินทางไกล ขอให้ปกปักรักษา คุ้มครอง การมีคู่ครอง การเกิด เพื่อบอกกล่าวถึงการเพิ่มสมาชิก และรับเข้าสู่วงตระกูล การสมัครงาน การสอบต่างๆ การขึ้นขันตั้ง 12 บาท คนขึ้นผี จะจัดดอกไม้ธูปเทียนพร้อมเงินขึ้นบอกผีปู่ย่า แล้วเอาไว้ที่หิ้งผี เมื่อได้ตามที่ขอแล้วก็กลับมาแก้ด้วยสิ่งที่บนบานไว้ หากไม่สมดังที่ขอไว้ ก็ปลดขันตั้งแล้วคืนเงินให้ไปปีนี้เลี้ยงด้วยไก่ โดยไก่ทั้งตัวส่วนมานิยมไก่เมือง(ไก่บ้าน) นำมาต้ม ไก่ได้มาจากเงินที่เก็บกันบ้านละ 50 บาท หรือบางคนก็ซื้อไก่มาสมทบของที่แต่ละบ้านจะเตรียมมา คือ ดอกไม้ ธูป เทียน ผลไม้ ขนมหวาน น้ำหวาน เครื่องนุ่งห่ม เงิน หรือของที่ต้องการนำมาไหว้ การประกอบพิธีจะทำช่วงเช้า เมื่อทำความสะอาดเสร็จแล้วเอาข้าวตอกดอกไม้ของเซ่นไหว้ดั้งเดิมออก ก็จะเริ่มการจัดใหม่ โดยจัดวางทั้งหมด หมาก พลู ดอกไม้ ธูป เทียน เงิน อย่างละ 12 ชุด โดยจะวางเบี้ยอยู่ตรงกลาง จัดเสร็จแล้ว และจัดของไหว้แล้ว ก็จะนำขึ้นไปเลี้ยงผีปู่ย่า ที่หิ้งผี และหอผีปูย่า คนขึ้นผีจะเป็นผู้จุดธูปบอกกล่าวเซ่นไหว้ กล่าวอัญเชิญผีปูย่า มารับของที่เซ่นไหว้นี้ จากนั้นลูกหลานบางคนก็จะจุดธูปเซ่นไหว้บอกกล่าวของเซ่นไหว้ หิ้งผีปู่ย่าของเซ่นไหว้ หอผีปู่ย่า ทุกคนที่มาร่วมงานจะอยู่ในความสงบ หรือบ้างบางคนจะออกจากบริเวณหอผี หิ้งผี เพื่อมาพบปะพูดคุยกัน รอจนธูปที่จุดหมดแล้ว คนที่ขึ้นผีก็จะมาบอกล่าวล่ำลา และนำของเซ่นไหว้เหล่านั้นมาแบ่งปัน คงเหลือไว้แต่ขันดอกไม้ น้ำดื่ม จากนั้นประกอบอาหารกินเลี้ยงกันเอง กิ๋นขี้ซากผี กินของไหว้ผี บางคนไม่ได้มาร่วมพิธี ก็จะตักแบ่งห่อเอาไปให้ การเลี้ยงผีปู่ย่าของบ้านเรา ไม่มีการลงผี ไม่มีฟ้อนผีมดผีเม็ง ไม่มีม้าทรง เป็นการเลี้ยงตามประเพณีอันดีงามสืบต่อกันมา ประเพณีการเลี้ยงผีปู่ย่าสำหรับเราแล้ว นอกจากแสดงความเคารพ ระลึกถึง และยังเป็นการแสดงความกตัญญูต่อผีต้นตระกูลแล้ว ที่เห็นได้ชัดเจนคือการเชื่อมสัมพันธ์ระหว่างสายตระกูลด้วยกัน บางคนจากพลัดที่พลัดถิ่นไปอยู่ต่างถิ่นกลับบ้านมาร่วมประเพณี ให้ญาติพี่น้องลูกหลานได้พบปะพูดคุย กินข้าวร่วมกัน ถามไถ่สารทุกข์สุขดิบ ฝากฝั่งความห่วงใย ถือเป็นกิจกรรมเชื่อมสายสัมพันธ์ของครอบครัวผ่านพิธีกรรมและความเชื่ออันดีดั้งเดิมนี้ อย่างตัวเราเองที่ไม่เคยรู้มาก่อนว่าร้านก๋วยเตี๋ยวที่เคยไปซื้อกินประจำแล้วเป็นญาติสายตระกูลเดียวกัน หรือเรียกว่า ผีเดียวกัน มารู้อีกทีคือวันที่เค้าเอาเงินมาให้ เอาของมาฮอม ทั้งนี้ยังสร้างความสามัคคีในหมู่ญาติพี่น้อง ด้วยความเชื่อและความกตัญญูดี พอบอกออกไปถึงกำหนดวันเลี้ยงผี ญาติพี่น้องต่างๆ จะหาของ ซื้อของ หรือเข้ามาช่วยดำเนินการเพื่อให้พิธีผ่านไปด้วยดี นอกจากนี้ยังถือเป็นประเพณีอันดีงามที่ลูกหลานควรสืบต่อไป ต้นไม้ไม่ไร้รากย่อมยืนหยัดได้มั่นคง.......................................................ภาพปกและภาพประกอบทั้งหมดโดยผู้เขียน :Namplaตกแต่งภาพ Canva.comอัปเดตข่าวสาร และแหล่งเรียนรู้หลากหลายแบบไม่ตกเทรนด์ บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !