แกงกะบั้ง" ของกินถิ่นผู้ไทย "แกงกะบั้ง" เป็นอาหารพื้นบ้านของชาวผู้ไทยบ้านภู ตำบลบ้านเป้า อำเภอหนองสูง จังหวัดมุกดาหาร หลายคนอาจสงสัยว่าแกงกะบั้งคืออะไร? โดยปกติแล้วเรามักจะเห็นการทำอาหารไม่ว่าจะต้ม ผัด แกง หรือทอด ส่วนมากจะทำใส่ในหม้อหรือกระทะ แต่แกงกะบั้งนี้เป็นการทำอาหารโดยใช้กระบอกไม้ไผ่เป็นภาชนะแทนหม้อหรือกระทะ ซึ่งแกงกะบั้งมาจากคำ 2 คำ คือ "แกง" หมายถึงกับข้าวประเภทที่มีน้ำ และคำว่า "กะบั้ง" (ภาษาผู้ไทย) หมายถึง กระบอกไม้ไผ่ หรือบ้องไม้ไผ่ เมื่อรวมกันแล้ว "แกงกะบั้ง" จึงเป็นแกงที่ทำใส่กระบอกไม้ไผ่ เดิมนั้นแกงกะบั้งเป็นอาหารที่ชาวผู้ไทยบ้านภูมักจะทำเป็นอาหารในเวลาที่ขึ้นภูเขาไปหาของป่า เนื่องจากในอดีตการขึ้นภูเขาเพื่อไปหาของป่านั้นต้องเดินทางด้วยเท้าเท่านั้น จึงไม่สามรถขนอุปกรณ์การทำอาหาร เช่น หม้อ ครก เขียง ฯลฯ ต้องนำสิ่งของขึ้นไปด้วยให้น้อยที่สุดและเบาที่สุด ดังนั้นการที่จะนำอาหารขึ้นไปทำบนภูเขาจึงจะต้องเอาเฉพาะวัตถุดิบ เครื่องปรุง มีด และสิ่งของที่จำเป็นเท่านั้นใส่ย่ามหรือตะกร้าขึ้นไปด้วย เมื่อถึงเวลาพักทานข้าวก็จะไปตัดไม้ไผ่มาทำกะบั้งเพื่อใช้แทนหม้อในการทำอาหาร โดยใช้ลำของไม้ไผ่ที่มีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 10-15 ซม. และสูงประมาณ 50 ซม. ส่วนเตาไฟหรือที่เผากะบั้งก็จะใช้ไม้ง่ามปักเป็นหลัก 2 แล้วใช้ไม้พาดกลางระหว่าง 2 หลักนั้นอีกครั้ง เพื่อสำหรับเอากะบั้งไปอิงในขณะเผาไฟ ลักษณะของกะบั้งและเตาที่ใช้เผากะบั้ง ซึ่งวัตถุดิบที่ใช้ทำแกงกะบั้งหลัก ๆ จะประกอบด้วย ไก่บ้านสับให้เป็นชิ้นพอดีคำ หน่อหวาย หน่อสาน ส่วนเครื่องปรุงก็จะมี พริก เกลือ น้ำปลาร้า น้ำใบย่านางผสมข้าวเบือ (ข้าวสารเหนียวแช่น้ำโขลกละเอียด) รวมไปถึงข่า ตะไคร้ ใบแมงลักอีกด้วย ไก่บ้านสับพอดีคำ ต้นสาน หน่อหวาย หน่อสาน และเครื่องปรุงรส เมื่อเตรียมวัตถุดิบและส่วนประกอบต่าง ๆ ครบเรียบร้อยแล้วก็จะเริ่มด้วยนำพริกสดมาโขลกรวมกับหอมกระเทียม ตะไคร้ และข่า ให้มีกลิ่นหอมของเครื่องเทศเพื่อดับคาวของไก่ นำกะบั้งไปตั้งไฟเหมือนการเผาข้าวหลาม แล้วเทน้ำเปล่าลงไปในกะบั้งเล็กน้อย จากนั้นนำเครื่องเทศที่เตรียมไว้ใส่ผสมกับน้ำปลาร้าลงไปในกะบั้ง และตามด้วยใส่ไก่บ้านสับ เมื่อน้ำเดือดและเนื้อไก่เริ่มสุกให้ถอยไฟออกไม่ให้ไฟไปแรงจนเกินไปเพราะจะทำให้กะบั้งไหม้ได้ สุดท้ายใส่หน่อหวายและหน่อสานลงไปในกะบั้งพร้อมกับน้ำใบย่านางผสมข้าวเบือ ใช้ไม้คนในกะบั้งให้วัตถุดิบและเครื่องปรุงเข้ากัน จากนั้นปรุงรสด้วยเกลือให้รสชาติอาหารกลมกล่อมตามต้องการ (ปัจจุบันอาจมีการเพิ่มวัตุดิบหรือเครื่องปรุงมากขึ้น) สุดท้ายใส่ผักลงไป เช่น ใบแมงลักเพื่อเพิ่มความหอมให้กับแกงกะบั้ง พอผักยุบตัวก็นำออกมาเทใสถ้วยหรือรางไม้ไผ่พร้อมทาน ใส่วัตถุดิบลงไปในกะบั้งและปรุงรส อยากจะให้ทุกท่านได้หลับตาจินตนาการนึกถึงรสชาติของแกงกะบั้ง ซึ่งรสชาติที่ได้สัมผัสลิ้นครั้งแรกเราจะรู้สึกได้ถึงความเผ็ดร้อนของพริกและเครื่องเทศผสานกับความนัวของน้ำปลาร้า และรสขมอ่อน ๆ ของหน่อหวายและหน่อสาน มีกลิ่นหอมของกระบอกไม้ไผ่อยู่ในโพรงจมูก แต่เมื่อเราเคี้ยวพร้อมกันกับเนื้อไก่บ้านมันจะมีรสหวานของเนื้อไก่บ้านแทรกด้วย ผิวสัมผัสจะได้ความเหนียวของข้าวเบือ จึงถือได้ว่าเป็นรสชาติกลมกล่อมเลยทีเดียว หรือาจจะลองนึกถึงแกงอ่อมไก่ที่ผสมกับแกงหน่อไม้หน่อไม้ แต่ก็ไม่ใช่เลยทีเดียวเพราะว่า "แกงกะบั้งมีรสชาติที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว" และมีที่นี่ที่เดียว นั่นคือ บ้านภู หน้าตาของแกงกะบั้ง สำหรับใครที่อยากจะไปลิ้มลองรสชาติของแกงกระบั้งก็สามารถเดินทางไปได้ทุกวันที่ชุมชนบ้านภู ตั้งอยู่ที่หมู่ 1 ตำบลบ้านเป้า อำเภอหนองสูง จังหวัดมุกดาหาร ซึ่งบ้านภูเป็นชุมชนที่มีเอกลักษณ์ อัตลักษณ์ อันโดดเด่นในเรื่องวัฒนธรรม เนื่องจากบ้านภูเป็นชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์ผู้ไทย ภาษาพูด การแต่งกาย และขนบธรรมเนียมจึงแตกต่างจากชุมชนในชนบทอีสานทั่วไป หากไปที่บ้านภูแล้วนอกจากจะได้ทานแกงกะบั้งที่ท่านตามหา ท่านยังจะได้สัมผัสกับหมอกและอ้อมกอดของภูเขาที่โอบล้อมชุนชนแห่งนี้ ปั่นจักยานชมวิถีชีวิตและธรรมชาติรอบชุมชน โดยเฉพาะช่วงหน้าฝนและหน้าหนาว บรรยากาศไม่แพ้บนดอยทางภาคเหนืออย่างแน่นอน นอกจากนี้ในชุมยังได้เปิดเป็นโฮมสเตย์ให้นักท่องเที่ยวได้ซึมซับวิถีชีวิตของผู้คนที่นี่อย่างใกล้ชิด ในราคาที่สบายกระเป๋า และความสัมพันธ์ของท่านกับเจ้าบ้านที่ดูแลคุณจะทำให้คุณอยากย้อนกับไปที่นั่นอีก ไปกินแกงกะบั้ง ฟังสำเนียงผู้ไทย สูดกลิ่นไอธรรมชาติ บรรยกาศที่บ้านภู หมอกตอนเช้าที่บ้านภู วัฒนธรรมที่ทรงคุณค่า ปล.ภาพถ่ายทุกภาพเป็นภาพที่ถ่ายโดยผู้เขียน