บ้านเก่า : ความสำคัญต่อวงการโบราณคดีไทยแหล่งโบราณคดีบ้านเก่า หรือพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติบ้านเก่า ตั้งอยู่ที่ตำบลบ้านเก่า อำเภอเมืองกาญจนบุรี จังหวัดกาญจนบุรี แหล่งโบราณคดียุคหินใหม่ที่มีความสำคัญอย่างยิ่งกับวงการโบราณคดีไทย แต่ในแง่ชื่อเสียงแล้วดูจะเป็นรองแหล่งโบราณคดีบ้านเชียง ที่ได้รับการประกาศให้เป็น มรดกโลก ทั้ง ๆ ที่การดำเนินงานขุดค้นทางโบราณคดีที่บ้านเก่า เกิดขึ้นก่อนบ้านเชียงด้วยซ้ำ และด้วยเหตุที่บ้านเก่าเป็นแหล่งโบราณคดีที่แรก ๆ ที่มีการขุดค้นอย่างจริงจัง และเป็นระบบ การขุดค้นที่บ้านเก่าจึงสร้างผลกระทบ และมรดกสำคัญมากมายให้กับวงการโบราณคดีในประเทศไทย ประวัติการค้นพบและขุดค้นดร. เอช. อาร์วอน เฮเกอเร็น (H.R.VanHeekerren) นักโบราณคดีชาวฮอลันดาซึ่งถูกจับเป็นเชลยศึกและถูกเกณฑ์มาสร้างทางรถไฟสายมรณะในสงครามโลกครั้งที่ 2 ได้พบเครื่องมือหินกะเทาะและขวานหินขัด ภายหลังสงคราม ชาวไทย และชาวต่างประเทศได้ร่วมมือกันสำรวจ และศึกษาค้นคว้า ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1956 เป็นต้นมา ดร. เอช. อาร์วอน เฮเกอเร็น (H.R.VanHeekerren) ผู้ค้นพบโบราณวัตถุครั้งแรก ในปี ค.ศ. 1960 คณะสำรวจไทย - เดนมาร์ก ซึ่งมีศาสตราจารย์ชิน อยู่ดี เป็นผู้อำนวยการร่วมฝ่ายไทย และนายเปีย เซอเรนเซน เป็นผู้อำนวยการร่วมฝ่ายเดนมาร์ก ได้เข้ามาสำรวจและขุดค้นทางโบราณคดี การขุดค้นในครั้งนั้นได้พบโครงกระดูกมนุษย์โบราณมากกว่า 50 โครง และข้าวของเครื่องมือเครื่องใช้เป็นจำนวนมาก ที่แสดงให้เห็นว่าเมื่อประมาณ 3877 – 3597 ปีที่แล้ว มีการอยู่อาศัยของมนุษย์ในยุคหินใหม่ ที่อาจอยู่อาศัยต่อเนื่องมาหลายชั่วคน วัฒนธรรมบ้านเก่าผู้คนที่นี่รู้จักทำการเกษตร มีเครื่องมือเครื่องใช้หลากหลายชนิด วัตถุที่พบ เช่น เครื่องปั้นดินเผา ภาชนะทรงพาน ภาชนะทรงคนโท เครื่องมือหินกระเทาะ ขวานหินขัด ลูกปัด วัตถุที่เป็นเอกลักษณ์คือ ภาชนะสามขา มีการทำลวดลายจากการใช้เชือกทาบ โดยรวมแล้วนักวิชาการเรียกชื่อกลุ่มหลักฐานทางโบราณคดีที่พบในบริเวณนี้ว่า “วัฒนธรรมบ้านเก่า” (Ban-Khaoians) ซึ่งจะเป็นชื่อเรียกวัตถุในลักษณะเดียวกันที่จะค้นพบจากแหล่งอื่นตามต่อมาในภายหลัง เช่น แหล่งโบราณคดีหนองราชวัตร อำเภอหนองหญ้าไซ จังหวัดสุพรรณบุรีภาชนะสามขา อันเป็นเอกลักษณ์ที่พบที่บ้านเก่า จะเห็นรอยเชือกทาบบริเวณขาทรงกรวย การศึกษาพิธีกรรมการฝังศพในยุคก่อนประวัติศาสตร์วัตถุจำนวนมากที่ฝังอุทิศร่วมกับโครงกระดูกได้เปิดโลกความสนใจในแง่ของการศึกษาพิธีกรรมการฝังศพในยุคก่อนประวัติศาสตร์ และเป็นการศึกษาการฝังศพอย่างจริงจังเป็นครั้งแรก หลังจากนั้นวงการโบราณคดีในประเทศไทยจึงตื่นตัวในการจดบันทึกและสังเกตการฝังศพในยุคก่อนประวัติศาสตร์ จนทำให้มีการรายงานการพบหลุมฝังศพ (สุสาน) มากขึ้นทั่วทุกภาคของประเทศไทย คนไทยมาจากไหน ?ในขณะที่ช่วงเวลานั้นนักวิชาการไทยกำลังพยายามหาคำตอบในประเด็น คนไทยมาจากไหน ? การขุดค้นที่บ้านเก่าจึงกระตุ้นให้เกิดความพยายามในการศึกษาเปรียบเทียบวัตถุที่พบจากบ้านเก่า กับวัตถุที่พบใน “วัฒนธรรมยางเชาและลุงชาน” (Longshan culture - Yangshao Culture) ประเทศจีน ซึ่งพบว่ามีความคล้ายคลึงกัน จนมีข้อสันนิษฐานว่า คนไทยอพยพมาจากประเทศจีน แต่นักวิชาการหลาย ๆ ท่านก็ไม่กล้ายืนยันในข้อนี้ศาสตราจารย์นายแพทย์สุด แสงวิเชียรได้เข้ามาศึกษาโครงกระดูของมนุษย์โบราณที่ขุดพบในบ้านเก่า และได้เสนอว่า “คนไทยคือผู้ที่อยู่ในดินแดนประเทศไทยนี้มาก่อนและไม่ได้เคลื่อนย้ายมาจากภายนอกอย่างแน่นอน”อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าคำตอบจะเป็นอย่างไร หรือได้คำตอบหรือไม่, แหล่งโบราณคดีบ้านเก่าก็ได้กลายเป็นหลักฐานทางวิชาการที่สำคัญ ทั้งกับฝ่ายที่บอกว่า คนไทยอพยพมาจากประเทศจีน และฝ่ายที่บอกว่า คนไทยอยู่ในดินแดนประเทศไทยมาตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์โครงกระดูกมนุษย์จัดแสดงในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติบ้านเก่า ผลกระทบต่อการศึกษาวิชาโบราณคดีในประเทศไทยก่อนหน้าที่จะมีการขุดค้นที่บ้านเก่า วงการโบราณคดีในประเทศไทยมักจะสนใจแต่รูปแบบศิลปกรรมของวัตถุ มิได้ให้ความสำคัญกับการขุดค้นทางโบราณคดี อีกทั้งยังเป็นการทำงานร่วมกันระหว่างชาวไทย และคณะขุดค้นชาวเดนมาร์คที่ทำงานกันอย่างเป็นระบบ จึงนับเป็นเรื่องแปลกใหม่สำหรับนักวิชาการไทย และเกิดการถกเถียงกันต่อไประหว่างวิธีการทางโบราณคดีที่ศึกษาศิลปกรรมของวัตถุแบบที่ฝรั่งเศสมาวางรากฐานไว้ในไทย และโบราณคดีที่ศึกษาจากการขุดค้นอันมาจากการศึกษาแหล่งโบราณคดีบ้านเก่านี้นอกจากนี้แหล่งโบราณคดีบ้านเก่า ยังเปิดโลกของการศึกษาแขนงย่อยอื่น ๆ ในวงการโบราณคดีในประเทศไทย เช่น การศึกษาเทคนิคกรรมวิธีในการผลิตเครื่องปั้นดินเผา ตั้งแต่การเตรียมดิน ไปจนถึงกรรมวิธีในการเผา การทำลวดลาย การเคลือบ, การศึกษาพืช และสัตว์โบราณในบริเวณแหล่งขุดค้น เป็นต้น การศึกษาแหล่งโบราณคดีบ้านเก่าเป็นที่นิยมในหมู่นักวิชาการราวช่วงปี ค.ศ. 1960 - 1980 ซึ่งจะกลายเป็นตำรับความรู้ ความเข้าใจให้เกิดการศึกษาเปรียบเทียบกับแหล่งโบราณคดีอื่น ๆ ต่อมาอีกหลายสิบปี แต่การศึกษาไปที่ตัวแหล่งโบราณคดีบ้านเก่าเอง กลับซบเซาลงเรื่อย ๆ ในปัจจุบัน ทั้งหมดนี้สามารถสรุปได้ว่า แหล่งโบราณคดีบ้านเก่าจึงเป็นรากฐานของการศึกษาเรื่องราวสมัยก่อนประวัติศาสตร์ทั้งในประเทศไทย และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ทำให้นักโบราณคดีทั่วโลกสนใจร่อยรองอารยธรรมของมนุษย์ในบริเวณดังกล่าว ทำให้มีการขุดค้นในจังหวัดกาญจนบุรีมีอีกหลายครั้งตามมา บรรณานุกรม- อ้างอิง 1 / อ้างอิง 2 / อ้างอิง 3 / อ้างอิง 4 / อ้างอิง 5 / อ้างอิง 6 / อ้างอิง 7 / อ้างอิง 8- ศรีศักร วัลลิโภดม 1997. “ความสำคัญของยุคเหล็กในประเทศไทย” ตอนที่ ๑. ภูมิหลังการศึกษาทางโบราณคดีในประเทศไทยที่นำไปสู่ความเข้าใจในพัฒนาการของยุคเหล็ก. งานวิจัยในโครงการเมธีวิจัยอาวุโส สกว. พ.ศ.๒๕๔๐- ผสุดี รอดเจริญ. 2008. พิธีกรรมการฝังศพในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ : ความเชื่อและสถานภาพทางสังคม. ดำรงวิชาการ. 7(1), 145 - 167.- เอกสารประกอบการสัมมนา เรื่อง โบราณคดี ของสังคมเกษตรกรรม...จากบ้านเก่าถึงหนองราชวัตร. 26 - 28 สิงหาคม 2009. สำนักศิลปากรที่ 2 สุพรรณบุรี กรมศิลปากร / ศูนย์ภูมิภาคโบราณคดีและวิจิตรศิลป์แห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (SPAFA)เครดิตภาพปกจาก : museumthailandเครดิตภาพประกอบ- ภาพที่ 1 : จังหวัดกาญจนบุรี- ภาพที่ 2 : krajokhokdan- ภาพที่ 3 : museumthailand- ภาพที่ 4 : krajokhokdanเปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !