ครั้นถึงวัดพระประธมบรมธาตุ สูงทายาทอยู่สันโดษบนโขดเขิน แลทะมึนทึนเทิ่งดังเชิงเทิน เป็นโขดเนินสูงเสริมเขาเพิ่มพูน ประกอบก่อย่อมุมมีซุ้มมุข บุดีบุกบรรจบถึงนภศูล เป็นพืดแผ่นแน่นสนิททั้งอิฐปูน จงเพิ่มพูนพิสดารอยู่นานครัน แล้วลดเลี้ยวเที่ยวลอบขอบข้างล่าง ล้วนรอยกวางทรายเกลื่อนไก่เถื่อนขัน สะพรั่งต้นคนทาลดาวัลย์ ขึ้นพาดพันพงพุ่มชอุ่มใบ เห็นห้องหับลับลี้เป็นที่สงฆ์ เที่ยวธุดงค์เดินมาได้อาศัย จากคำพรรณนาของท่านสุนทรภู่ ที่ได้กล่าวไว้ในนิราศพระประธม เมื่อเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2375 เมื่อได้อ่านแล้วทำให้นึกถึงวันวานที่เคยไปเที่ยวเมืองนครปฐม ได้มีโอกาสไปไหว้องค์พระปฐมเจดีย์ จึงขอย้อนความหลัง เอาภาพบรรยากาศมาฝาก พระปฐมเจดีย์ มีฐานะเป็นมหาธาตุหลวง สร้างขึ้นในสมัยที่พระสมณทูตของพระเจ้าอโศกมหาราชเดินทางมาเผยแผ่ศาสนาในประเทศไทย ได้รับการบูรณะในสมัยของ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระราชทานนามใหม่ว่า พระปฐมเจดีย์ เช้าวันนั้น ผมนั่งรอเพื่อนเก่าที่ บขส. เมืองนครปฐม หลังจากที่นั่งรถทัวร์มาทั้งคืน ตามคำชวนของเพื่อนที่ไม่ได้เจอกันนานมาก ตั้งแต่สมัยเรียนมหาวิทยาลัย รอไม่นานเจ้าเพื่อนเก่าก็มากับสองล้อคู่ใจ ที่สมัยเรียน เราสองคนได้ขับตะลอนทั่วมหาวิทยาลัย เมื่อเราออกจาก บขส. ขับเข้าตัวเมืองมาก็มองเห็นองค์พระปฐมเจดีย์สูงตระหง่าน เราจึงสะกิดบอกเพื่อนให้แวะไปไหว้ก่อน เรามาแต่เช้า ผู้คนยังไม่วุ่นวายนัก ผมตั้งใจจะมากราบ หลวงพ่อพระร่วง ก่อนจะขึ้นไปไหวองค์เจดีย์ เมื่อจอดรถที่ลานจอดรถจะมองขึ้นไปเห็นหลวงพ่อพระร่วง ยืนเด่นอยู่หน้าวิหาร พระร่วงโรจนฤทธิ์ หรือ พระร่วงโรจนฤทธิ์ ศรีอินทราทิตย์ ธรรโมภาส มหาวชิราวุธ ราชปูชนียบพิตร เป็นพระยืนปางห้ามญาติ หล่อ ด้วยโลหะ บูรณะขึ้นในสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 เมื่อกราบพระขอพรเสร็จแล้ว เราจึงเดินเข้ามาด้านใน แต่ยังเป็นบริเวณพระอารามชั้นนอก หากใครมาเที่ยวชม ต้องมาไหว้ขอพรจาก พระพุทธไสยาศน์ ซึ่งเป็นพระนอนองค์ใหญ่ ที่สร้างในสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ตลอดทางเดิน จะมีรูปปั้นที่เป็นศิลปะของจีนตั้งอยู่โดยรอบ เป็นยักษ์ที่ทำท่าทางแตกต่างกันออกไป เสมือนคอยเฝ้าอารักขาองค์พระเจดีย์ไว้ ไม่ให้สิ่งไม่ดีเข้ามาทำลายได้ แต่จริง ๆ แล้ว ตุ๊กตาเหล่านี้ มาจากเรือสำเภาของจีนที่ล่ม จึงเอาตุ๊กตาที่ขนมาไปไว้ตามวัดต่าง ๆ ดูแล้วก็น่ากลัวเหมือนกัน อีกจุดหนึ่งที่น่าสนใจในการมาเที่ยวชม คือ ภาพวาดจิตรกรรมฝาผนังที่งดงาม บอกเล่าเรื่องราวขององค์พระปฐมเจดีย์ เป็นภาพพระเจดีย์องค์ใหม่ แต่ภายในมีพระเจดีย์องค์เก่าอยู่ เมื่อเดินเข้ามาในเขตพระอารามด้านใน จะได้ชมองค์พระปฐมเจดีย์ที่สูงจนต้องมองคอตั้ง แต่ความสวยงามนั้น ยังต้องตา ชวนชื่นชม ไม่ว่าจะมากี่ครั้งก็ตาม ในโถงทางเดิน จะแผ่นจารึกอยู่เต็มแนวทางเดิน ซึ่งเขียนด้วยภาษาโบราณที่เราเองก็ไม่อาจรับรู้ได้ว่าสิ่งที่เขียนเอาไว้คืออะไร แต่คงเป็นสิ่งที่มีประโยชน์มาก ๆ เป็นแน่นอน เมื่อเดินจนเหนื่อย ในบริเวณพระเจดีย์ก็มีมุมเย็น ๆ ให้นั่งพัก มุมนี้ คือ มุมโปรดของเรา ที่ชอบมานั่งอ่านหนังสือ แล้วมององค์พระปฐมเจดีย์ แล้วปล่อยเวลาให้เดินไปช้า ๆ ทำให้ได้สมาธิมาก ๆ เรานั่งปล่อยจิตใจให้ไหลไปตามสายลม จนเวลาล่วงเลยมาเกือบเที่ยง จนนาฬิกาท้องได้ร้องเตือน จึงต้องอำลาจากองค์พระปฐมเจดีย์ ในวันว่าง ๆ หากใครได้มาเที่ยวเมืองนครปฐม อยากให้แวะมาชมและกราบองค์พระปฐมเจดีย์ แล้วคุณจะรู้ว่า กาลเวลานั้นหยุดหมุนได้จริง แล้วคุณจะคิดถึงพระปฐมเจดีย์ ภาพประกอบถ่ายโดยทีมงานกินเที่ยวไปกับหมี