สวัสดีครับ วันนี้ผม ส.อ.อัศวนนท์ กุลฉวะ เจ้าของเพจประวัติศาสตร์กรุงศรีอยุธยา จะมาเขียนบทความเกี่ยวกับพระที่นั่งเบญจรัตน์มหาปราสาท ซึ่งเป็นพระที่นั่งหลังหนึ่งในเขตพระราชวังหลวงกรุงศรีอยุธยา ปรากฎชื่อครั้งแรกในแผ่นดินสมเด็จพระบรมไตรโลกนารถ เมื่อ คราขยายพระราชวังจากพระราชวังเดิม (ในส่วนที่เป็นวัดพระศรีสรรเพชญ์)ในปัจจุบัน ขึ้นมาทางทิศเหนือติดแม่น้ำลพบุรี ดังความที่ปรากฎในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ตอนหนึ่งว่า ศักราช ๘๑๐ มะโรงศก (พ.ศ. ๑๙๙๑) สมเด็จพระบรมราชาธิราชเจ้าเสด็จสวรรคต อยู่ในสมบัติ ๑๖ ปี สมเด็จพรราเมศวรเจ้า ผู้เป็นพระราชกุมารขึ้นเสวยราชสมบัติทรงพระนามชื่อพระบรมไตรโลกนาถ ยกวังทำเป็นวัดพระศรีสรรเพชญ์เสด็จมาอยู่ริมน้ำ จึงให้สร้างพระที่นั่งเบญจรัตนมหาปราสาททององค์หนึ่ง (โมเดล พระราชวังหลวงกรุงศรีอยุธยา จัดแสดงที่ศูนย์ศึกษาประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา ภ่ายโดยเจ้าของบทความ)ลักษณะทางกายภาพของพระที่นั่งเบญจรัตน์มหาปราสาท ในคำให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรม ได้พรรณนาลักษณะทางกายภาพของพระที่นั่งเบญจรัตน์มหาปราสาท ไว้ดังต่อไปนี้ อนึ่งพระที่นั่งเบญจรัตนมหาปราสาทนั้นมียอดมณฑปห้ายอด มีมุขศรสี่ชั้นเสมอกันทั้งสี่ด้านมีมุขยาวออกมาจากมุขใหญ่ทั้งสี่ด้าน แต่มุขยาวทั้งสี่ด้านนั้น น่ามุขทั้งสี่ด้านเปนจตุรมุขมียอดมณฑปทุกมุขเปนสี่ยอด แต่พื้นมุขทั้งสี่ด้านต่ำเปนท้องพระโรงทั้งสี่ด้าน สำหรับเสดจออกว่าราชการตามระดูทั้งสามระดูสามมุข แต่มุขด้านหลังเปนมุขฝ่ายในสำหรับเสดจออกว่าราชการฝ่ายใน ฝ่ายพระมหาปราสาทแลฝา มุขใหญ่นั้นเปนผนังปูนทารัก ประดับกระจกปิดทองคำเปลวเปนลายทรงเข้าบิณฑ์ ใต้พระบัญชรเปนรูปสิงห์ทุกช่อง ซุ้มจระนำพระบัญชรเปนรูปพรหมภักตรทุกช่อง ถานปัตพระมหาปราสาทเป็นรูปปั้น ชั้นต้นเป็นกุมภัณฑ์ ชั้นสองเป็นรูปครุธจับนาค ชั้นสามเป็นรูปเทพนมถวายกรจึงถึงชั้นรูปสิงหรับพระบัญชร บานพระบัญชรจำลักเปนรูปเทพบุตรแลเทพธิดาเปนคู่กันกันทุกช่อง บานพระทวารเป็นรูปนารายน์สิบปาง บานละปางมีทิมคตล้อมรอบพระมหาปราสาท มีประตูด้าน ๑ พระมหาปราสาทองค์นี้เปนที่ทรงพิภาคษาตราสินคดี แลกิจการพระนครสำคัญเปนที่ประชุมใหญ่ฝ่ายมหามาตยาธิบดี ต่อไปนี้เป็นภาพจากเกมส์ซึ่งได้จำลองลักษณะทางกายภาพของพระที่นั่งเบญจรัตน์มหาปราสาทไว้ มุมด้านหน้าพระที่นั่งฯ ภาพโดย : น้องศิวัช สุขเลิศกมล (มุมด้านข้างพระที่นั่ง ภาพโดย : น้องศิวัช สุขเลิศกมล)ที่ตั้งของพระที่นั่งเบญจรัตน์มหาปราสาท เป็นที่แน่นอนอยู่แล้วว่า พระที่นั่งเบญจรัตน์มหาปราสาทนั้น ต้องตั้งอยู่ภายในพระราชวังหลวงกรุงศรีอยุธยาเป็นแน่แท้ แต่ปัญหาคือ ในปัจจุบันนั้น พระที่นั่งเบญจรัตน์หลังนี้ ไม่หลงเหลือซากฐานหรือร่องรอยให้ศึกษาหาพิกัดที่ตั้งเลยแม้แต่น้อย นักวิชาการทางโบราณคดี และ ประวัติศาสตร์ จึงได้แต่ตั้งสมมุติฐานหาพิกัดไปแต่ละที่ต่างๆนาๆ หาข้อสรุปไม่ได้ บ้างก็ว่าบนตำแหน่งพระที่นั่งสุริยาอมรินทร์ตั้งทับซ้อนกันอยู่ บ้างก็ว่าอยู่อุทยานไพชยนต์เบญจรัตน์ บ้างก็ว่าตำแหน่งพลับพลาตรีมุขในปัจจุบันความเป็นไปได้ ขอแต่ละข้อสันนิษฐาน- พื้นที่ ที่เป็นพลับพลาตรีมุข เป็นไปได้ไหม?ตอบ เป็นไปได้ยาก เพราะพื้นที่พลับพลาตรี อยู่ในเขตพระราชฐานฝ่ายใน ส่วนพระที่นั่งเบญจรัตน์ฯ ตามคำพรรณนา ในคำให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรม นั้นบอกว่า พระที่นั่งองค์นี้คร่อม เขตพระราชฐานชั้นในกับชั้นกลางอยู่ ส่วนพลับพลาตรีมุขเป็นพระมหามณเฑียร ปรากฎตอนเจ้าฟ้าอุทุมพรโสกันต์ ว่าทรงใช้ที่นี้เปลื้องเครื่อง และเสด็จไปฟังสวดที่สรรเพชญ์ปราสาท มันจึงตันแล้วว่า เบญรัตน์เคยตั้งที่นี้ เพราะที่นี้มีพระมหามณเฑียนซ้ำตะวันออกซึ่งเป็นพื้นที่ฝ่ายหน้าก็เป็นพื้นที่ของพระที่นั่งสรรเพชญ์ปราสาทอยู่แล้ว ข้อสันนิษฐานนี้จึงตกไปพื้นที่ ที่สวนไพชยนต์เบญจรัตน์ เป็นไปได้ไหม?ตอบ เป็นไปได้ยาก เพราะมีพระคลังและกำแพงมากมายในส่วนนี้ ข้อสันนิษฐานนี้จึงควรจะตกไปเช่นกันพื้นที่ พระที่นั่งสุริยามรินทร์ เป็นไปได้ไหม?ตอบ เป็นไปได้ยาก เพราะในคำให้การชาวชาวกรุงเก่า , ในคำให้การขุนหลวงหาวัด กล่าวตรงกันว่า พระที่นั่งสุริยามรินทร์ สร้างขึ้นมาโดยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง และ ในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ(เจิม) ได้ระบุว่า สมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ประชวรและเสด็จสวรรคต ณ พระที่นั่งเบญจรัตน์มหาปราสาท ก็แสดงว่าในรัชกาลสมเด็จพระเจ้าปราสาททองนั้น มีพระที่นั่งเบญจรัตน์ พร้อม พระที่นั่งสุริยามรินทร์นี้อยู่แล้ว พื้นที่ไหนที่จะเป็นไปได้? ส่วนตัวผมสันนิษฐานว่า พื้นที่ ที่เป็นไปได้ของพิกัดที่เป็นที่ตั้งของพระที่นั่งเบญจรัตน์มหาปราสาทนั้น แน่นอนอยู่แล้วว่าต้องเป็นพื้นที่ที่เป็นแนวระนาดเดียวกันกับ พระที่นั่ง ๓ องค์ คือ วิหารสมเด็จ สรรเพชญ์ปราสาท สุริยามรินทร์ ซึ่งพื้นที่ ที่ใกล้เคียงแหละน่าจะเป็นไปได้และมีความน่าจะเป็นไปได้ก็คือ พื้นที่ของอุทยานสนามจันทร์นั้นเอง ซึ่งอยู่ด้านทิศใต้พระที่นั่งวิหารสมเด็จในปัจจุบัน ซึ่งในปัจจุบัน พื้นที่ดังกล่าวเป็นพื้นที่โล่ง น่าจะปลูกพระที่นั่งได้ ๒-๓ หลัง ซ้ำอยู่ติดกับอุทยานไพชยนต์เบญจรัตน์ ซึ่งอาจจะเป็นที่มาของชื่อพระที่นั่งเบญจรัตน์ ก็เป็นได้ (แผนที่ตำแหน่งที่ตั้งสนามจันทร์ ในพระราชวังหลวงกรุงศรีอยุธยา อ้างอิงจากหนังสือสถาปัตยกรรมในสถาบันพระมหากษัตริย์) (ทั้ง ๔ ภาพ คือ พื้นที่สนามจันทร์ มุมมองจากสวนไพชนต์เบญจรัตน์ไป ภาพโดยเจ้าของกระทู้) บทความบางท่อนอ้างอิงจาก- พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับหลวงประเสริฐฯ- พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ(เจิม)- คำให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรม (เอกสารฉบับหอหลวง)- กฎหมายตราสามดวง บทความนี้ เจ้าของบทความขอยืนยันว่า เรียบเรียงขึ้นเอง เพราะเรื่องพระที่นั่งเบญจรัตน์ฯ ยังไม่มีคนเขียนแพร่หลาย หรือมีน้อยมากในเว็บไซต์ จึงใคร่เรียนทาง บก. ว่า ไม่ได้ลอกเว็บใดมาครับ เป็นบทความที่เจ้าของบทความเรียบเรียงขึ้นมาเป็นภาษาของเจ้าของบทความที่สุดแล้วครับ จึงใคร่ขอให้พิจารณาอีกครั้งครับ