เรียน รู้ เรื่องโขน ศิลปะไทยขั้นสูง ณ เกาะเกิด เมื่อพูดถึง "โขน" หลายคนคงนึกถึงศิลปะชั้นสูงที่หาชมได้ยาก และเข้าถึงได้เฉพาะคนบางกลุ่มเท่านั้น สิ่งเหล่านี้อาจเป็นคำตอบเมื่อถูกถามถึง "เรื่องโขน" เมื่อเรามาลองพิจารณาลักษณะเด่นของโขน อาจกล่าวได้ว่า โขน เป็นการแสดงที่มีการใช้ท่วงท่าอ่อนช้อย แข็งแกร่ง ดุดัน คล่องแคล่วปราดเปรียว และแตกต่างกันไปตามลักษณะของผู้แสดงที่สวมบทบาทของตัวละครที่ต่างกัน ทั้งตัวพระ ตัวนาง ยักษ์ ลิง เป็นต้น ซึ่งจะต้องผ่านการฝึกฝนอย่างเข้มข้นอย่างยาวนานจนเชี่ยวชาญ โดยโขนที่นิยมแสดงจะเป็นเรื่องของรามยณะหรือรามเกียรติ์ และทำการแสดงถึงการทำสงครามระหว่างพระราม(พระนารายณ์อวตาร) และพระลักษณ์ ที่มีทหารคือ ลิง กับ ฝ่ายของทศกันต์ที่เป็นยักษ์ ในศึกกรุงลงกา เพื่อช่วยเหลือนางสีดามเหสีของพระราม เมื่อมีการแสดงก็จะต้องมีการออกแบบของฉาก อุปกรณ์เครื่องแต่งกายของตัวละคร ดังนั้นฝ่ายเบื้องหลังย่อมเป็นอีกส่วนสำคัญที่ขาดไปไม่ได้เพื่อให้เกิดความสมบูรณ์แบบอลังการของการแสดงโขนในแต่ล่ะตอน โดยเฉพาะบทขับร้อง วงดนตรีประกอบฉากก็มีความสำคัญไม่แพ้กัน ซึ่งครั้งนี้เราจะพาไปเที่ยวชมสถานที่ท่องเที่ยวที่พิเศษสุดของการกว่าจะได้เป็นการแสดงโขนสักหนึ่งตอนนั้นมีขั้นตอนการตระเตรียมกันอย่างไร สถานที่ที่เราจะไปทำการท่องเที่ยวกันครั้งนี้ คือ เรียน - รู้ - เรื่องโขน (All About Khon) ณ ศูนย์ศิลปาชีพเกาะเกิด อาคารแสดงเรื่องโขนนั้นจะตั้งอยู่ภายในบริเวณของ ศูนย์ศิลปาชีพเกาะเกิด อำเภอบางปะอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ซึ่งศูนย์ศิลปาชีพเกาะเกิดนั้นก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 15 ธันวาคม พ.ศ. 2540 จากพระราชปณิธานในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง โดยเป็นอาคารสองชั้นจัดแสดงนิทรรศการ บอกเล่าเรื่องราว ความเป็นมาที่เกี่ยวกับโขนพระราชทานในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ผู้เข้าชมสามรถรับชมวีดีทัศน์บอกเล่าเรื่องราวความเป็นมาของ โขน โดยมีเจ้าหน้าที่คอยให้คำบรรยายและพาเที่ยวชมตามจุดต่างๆ ไล่เรียงไปในแต่ละจุด ที่สำคัญทางอาคารมีลิตฟ์โดยสารช่วยอำนวยความสะดวกให้แก่ผู้เข้าชมที่เป็นผู้สูงอายุและผู้พิการไว้บริการด้วยนะ เมื่อขึ้นมาที่ชั้นสองเราจะพบกับความสวยงามของงานฝีมือไทย นารายณ์ทรงครุฑ ที่ตั้งตระหง่านอยู่ที่โถงทางเข้าบริเวณชั้นสองของอาคาร อีกจุดน่าสนใจภายในอาคารเห็นน่าจะเป็นห้องจัดแสดงอุปกรณ์ประกอบฉากจากโขนพระราชทานที่ได้ทำการจัดแสดงในแต่ล่ะตอนที่ผ่านมาที่ได้นำมาจัดแสดงให้ได้รับชมถึงการทำงานของระบบกลไกที่ประดิษฐ์ขึ้นผสานกับระบบเทคโนโลยีทางวิศวกรรมเพื่อส่งเสริมให้การแสดงโขนมีความตื่นตาตื่นใจผู้ชมยิ่งขึ้นไป เช่น เรือสำเภาจากตอนพิเภกสวามิภักดิ์ ที่ใช้รีโมทในการบังคับให้เรือสำเภอขับเคลื่อนและใบเรือสำเภาเคลื่อนไหวได้อย่างธรรมชาติ (เจ้าหน้าที่ได้ให้ทดลองควบคุมเรือด้วยนะ) อีกไฮไลต์สำคัญคือฉากหนุมานตัวใหญ่ จากตอนศึกมัยราพณ์ (ขนาดจริงที่ใช้ในการแสดง) ที่สามารถขยับตา ขยับมือ และอ้าปากหุบปากได้ มาจัดแสดงอยู่ที่โถงใหญ่ของห้องแสดง ซึ่งอนุญาตผู้เข้าชมสามารถถ่ายรูปได้อย่างจุใจไปเลย เมื่อเดินถัดมาอีกสักนิด เราก็จะเข้าสู่โถงใหญ่ของอาคารซึ่งจะเป็นสถานที่ที่รวบรวมฉาก และอุปกรณ์ประกอบฉากต่างๆ ที่เคยจัดแสดงไปแล้ว หรือที่จะใช้ในการแสดงครั้งต่อไปในมารวบรวมไว้ที่นี่ที่เดียว ให้ผู้เข้าชมโดนสัมผัส ถ่ายภาพ ชื่นชมกับความงดงาม ยิ่งใหญ่ของงานช่างงานฝีมือได้อย่างอิสระ เมื่อเราเที่ยวชมกับฉากที่ใช้จัดแสดงบนเวทีกันอย่างจุใจแล้ว อีกจุดที่ไม่ควรพลาดนั่นก็คือ การออกแบบเครื่องแต่งกาย การประดิษฐ์หัวโขน ที่ใช้ในการแสดงซึ่งเราจะได้พบกับการสาธิตวิธีและขั้นตอนกว่าจะได้มาเป็นหัวโขนแต่ล่ะอันว่ามีความยากหรือง่ายอย่างไร ไม่ว่าจะเป็นของตัวพระ ตัวลิง ตัวยักษ์ หรือไปจนถึงเครื่องประกอบศรีษะของตัวพระตัวนางที่โชว์หน้าของนักแสดงโขน รายละเอียดขั้นตอนที่จะต้องมีการวัดขนาดของตัวผู้แสดงเพื่อนำมาใช้ในการเตรียมทำขนาดของหัวโขนให้พอดีกับตัวแสดงจริง ไปจนถึงขนาดของชุดที่นักแสดงแต่ล่ะคนต้องใช่สวมใส่ในการแสดงก็จะต้องมีขนาดที่พอดี เพื่อให้การแสดงออกท่วงทา ร่ายรำ โลดโผนตีลังกา นักแสดงเหล่านี้สามารถเคลื่อนไหวร่างกายขณะที่ทำการแสดงได้อย่างไม่ติดขัด เครื่องแต่งกายของนักแสดงที่ถูกถักทอจากงานฝีมือช่างขั้นสูง ในการเย็บปักลายไทยที่วิจิตรตระการตาและมีความซับซ้อน รวมทั้งการประดับประดาบนเนื้อผ้าที่ต้องใช้ความชำนาญ ความละเอียดอ่อนของช่างฝีมือ การเย็บปักที่บางชุดก็ต้องใช้เวลาหลายเดือนหรือเป็นปีในการทำชุดแสดงหนึ่งชุดเลยทีเดียว นับว่าการจัดแสดง เรียน รู้ เรื่องโขน แห่งนี้ได้ร่วมรวมทุกองค์ประกอบของกระบวนการ ขั้นตอน การจัดเตรียมเพื่อการจัดแสดงโขนขึ้นมาให้พวกเราสามารถสัมผัส ลงลึกในรายละเอียดให้ผู้เข้าชมสามรถเข้าถึง จับต้องได้อย่างใกล้ชิด กล่าวได้ว่าเป็นการเปิดประสบการณ์ในเรื่องโขนได้อย่างสุดพิเศษ ที่คนทุกทั่วไปสามารถมีโอกาสได้ชื่นชมศิลปของคนไทยได้อย่างทุกแง่มุม ถ้าท่านผู้อ่านทุกคนมีโอกาสได้มาท่องเที่ยวที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ผู้เขียนก็อยากจะขอเชิญชวนให้ทุกท่านได้มาเที่ยวชม และสัมผัสกับความอลังการของโขนกันนะครับ เกร็ดความรู้ เมื่อวันที่ 29 พฤศจิกายน 2561 องค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) ได้รับรองโขนไทย “การแสดงโขนในประเทศไทย” (Khon masked dance drama in Thailand) เป็นมรดกวัฒนธรรมอันจับต้องไม่ได้ (Intangible Heritage) ของมวลมนุษยชาติอย่างเป็นทางการ ที่ตั้ง ศูนย์ศิลปาชีพเกาะเกิด ตำบลเกาะเกิด อำเภอบางปะอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา 13160 โทร 035-352-852 อัตราการเข้าชม ค่าเข้าชม 150 บาท/คน นักเรียนนักศึกษา และผู้สูงอายุ 60 ปีขึ้นไป ลดครึ่งราคา เวลาทำการ อังคาร-อาทิตย์ เวลา 10.00-15.30 น.