กรุงศรีอยุธยาเป็นมหานครที่ยิ่งใหญ่ในความทรงจำของชาวไทยทุกคนครับ เราทุกคนต่างทราบดี และกรุงศรีอยุธยาก็เป็นแม่แบบในขนบธรรมเนียมประเพณี ความเชื่อต่าง ๆ มากมาย ทุกคนทราบดีว่ากรุงศรีอยุธยาถูกก่อตั้งขึ้นมาในปี พ.ศ.1893 โดยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 พระเจ้าอู่ทอง แต่.....เรื่องราวหลายอย่างของต้นกรุงศรีอยุธยายังเป็นที่รับรู้น้อยครับ เพราะเนื่องด้วยเอกสารสมัยต้นอยุธยาที่มีหลงเหลืออยู่น้อย และการสอนประวัติศาสตร์ไทยในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานที่ไม่ได้แน่นลงรายละเอียดขนาดนั้น ดังนั้นจึงเป็นเหตุผลและแรงบันดาลใจให้ผมคิดเขียนบทความนี้ขึ้นมาเพื่อจะตีแผ่วิธีการสร้าง "กรุงศรีอยุธยา" ให้เป็น "มหาอาณาจักร" โดยจะสรุปมาให้ทุกท่านได้อ่านกันแบบง่ายที่สุดครับ เชิญติดตามกันได้เลยครับ เป็นที่ทราบกันดีครับว่า กรุงศรีอยุธยากำเนิดได้เพราะการร่วมมือร่วมใจกันของ 2 แคว้น คือ สุพรรณภูมิ และ ละโว้ (ลพบุรี) ตามที่เอกสารจีนได้บอกว่า เสียนร่วมมือกับหลอฮู่ สถาปนาอยุธยา แต่...การสร้างอาณาจักรครั้งนี้มีความสำคัญและเป็นบริบทที่ยิ่งใหญ่มากครับ เพราะการสถาปนากรุงศรีอยุธยาในปี พ.ศ.1893 เป็นการ ''รวมศูนย์กลางทางอำนาจ'' ของบ้านเมืองต่าง ๆ ในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา ให้อยู่ในอำนาจของกรุงศรีอยุธยาเป็นหลัก แต่แน่นอนครับว่าช่วงแรกสถาปนากรุงศรีอยุธยาต้องวางหลักให้มั่นคงก่อน........อย่างไรหน่ะหรอครับ เฟสที่ 1 สังเกตุได้เลยว่าสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 อู่ทอง จะตรากฏหมายและสร้างพระราชมณเฑียรต่าง ๆ ในอยุธยา ให้เป็นหลักเป็นแหล่ง และตรากฏหมายขึ้นมา.....นี่คือการพยายามสร้างเสถียรภาพให้เกิดขึ้นจากภายในอยุธยาก่อน พร้อมกันนั้นก็เชื่อมความสัมพันธ์กับบ้านใกล้เรือนเคียงผ่านการแต่งงานระหว่างราชวงศ์ต่อราชวงศ์วัดพระราม อยุธยา ที่ถวายพระเพลิงศพพระรามาธิบดีที่ 1 อู่ทอง ผู้สถาปนากรุงศรีอยุธยา freepik.com เอาหล่ะครับ ถึงตรงนี้ทุกท่านอาจจะสงสัยกันแล้วว่าแล้วแผนพัฒนาอยุธยาให้เป็นมหาอาณาจักรดังที่หัวข้อบทความบอกหล่ะ อยู่ตรงไหน................เฟสที่ 2 แผนพัฒนาอยุธยาอยู่ตั้งแต่ เฟสที่ 1 นั่นแหละครับ แต่เป็นแผนยุทธศาสตร์ที่จะสร้างความมั่นคงจากภายในก่อนไงครับ แต่ที่สำคัญ คืออยุธยาตั้งแต่สถาปนาอาณาจักรเขาก็ไม่ได้มองแต่พัฒนาภายในมาตั้งแต่ต้นแล้ว เขามี "โรดแมป" การจะขยายอาณาจักรให้กว้างไกลออกไป เพียงแต่สมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 อู่ทองยังคงทำไม่ได้เท่านั้นเอง แต่หลังรัชกาลของพระรามาธิบดีที่ 1 เราจะเห็นภาพจากทุกหลักฐานเลยครับ ไม่ว่าจะในพระราชพงศาวดาร หรือจารึกสมัยอยุธยา ว่า...พระมหากษัตริย์กรุงศรีอยุธยา ทรงกระทำสงครามขยายอาณาจักรไปทั่วทุกแว้นแคว้น แต่.....มันมีตัวแปลสำคัญอย่างอื่นที่สำคัญด้วยครับ นั่นคือ ความมั่นคงภายในอยุธยา วัดมหาธาตุ สร้างโดยสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 (ขุนหลวงพงั่ว) จากราชวงศ์สุพรรณภูมิ เพื่อเป็นวัดที่เป็นหลักเป็นศรีแก่พระนคร freepik.com แต่นับตั้งแต่ราชวงศ์จากฝั่งสุพรรณภูมิเอาชนะในการแข่งบารมีชิงอำนาจกับราชวงศ์อู่ทองจากละโว้ในการครองอยุธยานั้น กรุงศรีอยุธยามีสถานภาพที่ยิ่งใหญ่ขึ้นกว่าเดิมมากครับ เพราะ กษัตริย์ราชวงศ์สุพรรณภูมิ ไม่ว่าจะ เจ้านครอินทร์ เจ้าสามพระยา พระบรมไตรโลกนาถ พระรามาธิบดีที่ 2 ทั้งหมดนี้มีวิธีการยกระดับอยุธยามาเป็นลำดับขั้นตอนครับ แต่กษัตริย์กรุงศรีอยุธยาทุกพระองค์นั้น ให้ความสำคัญกับการค้ากับจีนผ่านระบบการค้าบรรณาการ เพื่อสร้างความเจริญรุ่งเรืองทางการเงินและอำนาจ ในขณะเดียวกันก็การเปิดสงครามเข้ายึดดินแดนบ้านใกล้เรือนเคียง โดยสมัยเจ้านครอินทร์นั้น กรุงศรีอยุธยามีความสัมพันธ์ที่ดีกับจีนมาก พรางส่งผลดีให้กรุงศรีอยุธยาเจริญเฟื่องฟูขึ้นมากเพราะสถานะของเจ้านครอินทร์นั้น ใกล้ชิดกับฮ่องเต้จีนมากครับ.....อำนาจของอยุธยามากขึ้น จนในรัชกาลถัดมา คือ เจ้าสามพระยา ขยายอำนาจโดยการไปตีเขมร นครวัด และกวาดต้อนคนมาอยุธยาร่วมแสนจากเขมร นี่คือความสำเร็จในการขยายอำนาจไปทางฝั่งตะวันออกของอยุธยาที่ออกไปไกลถึงภาคอีสาน หรืออาจเข้าไปในแดนเขมรเลย และในขณะเดียวกันที่ทำศึกสงคราม และทำการค้าขาย อยุธยาก็ดำเนินนโยบาย "แทรกแซงการเมือง" รัฐที่ตนเองอยากจะเข้าไปยึดครองด้วย รัฐนั้นคือ สุโขทัย ครับวัดพระศรีสรรเพชญ์ วัดในพระราชวังหลวงอยุธยา กัลปนาที่ดินวังเดิมสมัยพระเจ้าอู่ทองให้เป็นวัดในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ freepik.com โดยอยุธยาสมัยเจ้าสามพระยาส่งพระบรมไตรซึ่งเป็นพระโอรสของพระองค์กับมเหสีที่มีเชื้อสายสุโขทัย ไปครองพิษณุโลก เพื่อแทรกซึม และผนวกสุโขทัยเข้ามาในตัว จนในอนาคตที่พระบรมไตรได้ครองอยุธยา ก็จะเห็นการผนวกสุโขทัยเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของอยุธยาเรียบร้อย และมุ่งรบกับล้านนาต่ออีกนาน แต่ที่สำคัญคือ ตอนนั้น สังคมอยุธยามีขนาดใหญ่ขึ้นมาก จนทำให้พระบรมไตรโลกนาถ ทรงปฏิรูปกฏหมายและการปกครองหลายๆส่วน ให้มีเสถียรภาพมากขึ้น ไม่ว่าจะตั้งสมุหนายกและกลาโหมและ กฏมณเฑียรบาลคุมอำนาจและความประพฤติพระบรมวงศานุวงศ์ การกระทำของพระบรมไตรโลกนาถนั้น จะเห็นได้ชัดว่า เวลานั้นกรุงศรีอยุธยา มีอำนาจมากพอที่จะทำ 2 สิ่งในเวลาเดียวกันแล้ว คือ ขยายอาณาจักร และ แก้กฏหมายเพื่อความมั่นคงภายในพระนคร........นี่คืออำนาจที่เรียกว่า อาณาจักร คือ ศูนย์รวมอำนาจ เป็นเมืองที่มีพลังในตัวเอง มีเสถียรภาพ ดังนั้นคนที่อยากเป็นใหญ่ต้องมาครองกรุงศรีอยุธยา........ นี่คือพลังของมหาอาณาจักรที่ไม่เคยปรากฏมาก่อนในดินแดนไทย ไม่ว่าจะอาณาจักรไหน ๆ แคว้นใด ๆ แต่ทั้งหมดนั้นเป็นผลสืบเนื่องกันมาจากการมุ่งมั่นพัฒนากรุงศรีอยุธยาให้มีลักษณะเป็น "มหาอาณาจักร" ของพระมหากษัตริย์กรุงศรีอยุธยาทุกพระองค์ เอาหล่ะครับ ถึงตรงนี้ผมเชื่อว่าทุกท่านคงมองเห็นโรดแมปอยุธยาสมัยต้นไม่มากก็น้อย ว่ามีการวางแผน การพัฒนาและแนวทางอย่างไร แต่ผมอยากจะสรุปฟังในตอนท้ายแบบง่าย ๆ ว่า อยุธยาเริ่มต้นจากการสร้างอำนาจภายในให้มั่นคงก่อน โดยการตรากฏหมายจัดการอำนาจและผู้คน พรางเชื่อมความสัมพันธ์กับรัฐรอบ ๆ ตัวเองไป่ก่อน จนพอแข็งแกร่งพอก็จึงขยายอำนาจตามที่ตนหวังออกไป ไม่ว่าจะผ่านการทำสงคราม หรือการแทรกแซงการเมือง จนทำให้อยุธยานั้นมีดินแดนที่กว้างไกลออกไป แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นในทุกๆปัจจัยของอยุธยา มีพื้นฐานจากการต้องใส่ใจการค้า และภูมิศาสตร์ตำแหน่งที่ตั้งอยุธยาที่เหมาะสม และการจัดการอำนาจได้อย่างมีประสิทธิภาพของพระมหากษัตริย์อยุธยาโดยราชวงศ์สุพรรณภูมิเป็นหลัก ความเป็นมหาอาณาจักรของอยุธยาในช่วงต้นจึงเกิดขึ้นได้ และเป็นเช่นนั้นไปจนถึงวาระเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 1 ในปี พ.ศ.2112 เครดิตภาพหน้าปก www.freepik.com