ปวดหัว ตัวร้อน ใครๆก็นึกถึงยา พาราเซตามอล ซึ่งเป็นยาสามัญประจำบ้าน มีหลากหลายยี่ห้อในท้องตลาด แต่ขึ้นชื่อว่า "ยา" ย่อมมีทั้งคุณประโยชน์และโทษในตัว ฉะนั้นเราควรจะทำความรู้จักกับยาพาราเซตามอลกันสักหน่อย บทความนี้จะบอกเล่าถึง 5 ข้อควรรู้ก่อนใช้ยาพาราเซตามอล1. Paracetamol (พาราเซตามอล) มีอีกหนึ่งชื่อเรียก คือ Acetaminophen (อะเซตามิโนเฟน) พาราเซตามอล(Paracetamol) เป็นชื่อสามัญทางยา(generic name) ที่ใช้เรียกกันในสหราชอาณาจักรร่วมถึงในประเทศไทย ส่วน อะเซตามิโนเฟน (Acetaminophen) เป็นชื่อสามัญทางยาที่ใช้เรียกกันในประเทศสหรัฐอเมริกา ดังนั้นถ้าไปสหรัฐอเมริกาจะถามหายา “paracetamol” ให้ใช้คำว่า “Acetaminophen”2. สถานะของยาพาราเซตามอลตามกฎหมาย ยาพาราเซตามอลไม่ได้จัดเป็นยาสามัญประจำบ้านทุกรูปแบบ โดยตามกฎหมาย ยาพาราเซตามอลที่อยู่ในประเภทของยาสามัญประจำบ้าน ได้แก่ 1)ยาพาราเซตามอล ชนิดเม็ด ขนาด 500 มิลลิกรัม แผงละ 4 และ 10 เม็ด 2)ยาพาราเซตามอล ชนิดเม็ด ขนาด 325 มิลลิกรัม แผงละ 4 และ 10 เม็ด 3)ยาพาราเซตามอล ชนิดน้ำ(สูตรไม่ผสมแอลกอฮอล์) ขนาด 120 มิลลิกรัมต่อ 5 มิลลิลิตร บรรจุขวดสีชา ขนาด 30 และ 60 มิลลิลิตร สำหรับยาพาราเซตามอลรูปแบบอื่นๆ นอกเหนือจากที่ระบุข้างต้น จะไม่สามารถขายตามร้านค้าหรือร้านชำทั่วไปได้3.ขนาดที่ใช้รักษาของยาพาราเซตามอลขนาดยาที่ใช้รักษาของยาพาราเซตามอลนั้น จะคำนวณตามน้ำหนักตัว โดยขนาดยาต่อครั้ง คือ 10-15 มิลลิกรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม เพราะฉะนั้นแต่ละคน ขนาดยาจะไม่เท่ากัน เช่น ผู้ใหญ่น้ำหนักตัว 50 กิโลกรัม ขนาดยาพาราเซตามอล คือ 500-750 มิลลิกรัม กินห่างกันอย่างน้อย 4 ชั่วโมง ใน 1 วันไม่ควรใช้เกิน 4,000 มิลลิกรัม4.อันตรายจากการใช้ยาพาราเซตามอลเกินขนาดหากรับประทานยาพาราเซตามอลเกินขนาด(overdose) คือ การได้รับยาขนาด 150 mg/kg กระบวนการได้รับยาเสร็จภายใน 8 ชั่วโมง(single ingestion) หรือ ได้รับพาราเซตามอลเกินขนาดแบบค่อยเป็นค่อยไป (staggered overdose, repeated supra- therapeutic ingestion) ซึ่งหมายถึงการกินหลายครั้งหรือกระบวนการได้รับยาเสร็จภายในเวลานานกว่า 8 ชั่วโมง มีเกณฑ์ดังนี้ขนาดเฉลี่ย ≥ 150 มิลลิกรัม/กิโลกรัม/24 ชั่วโมง หรือ ≥ 6 กรัม/24 ชั่วโมง (เลือกใช้ค่าที่น้อยกว่า) หากเป็นการกินเกินขนาดในช่วงระยะเวลา 48 ชั่วโมง หรือขนาดเฉลี่ย ≥ 100 มิลลิกรัม/กิโลกรัม/24 ชั่วโมง หรือ ≥ 4 กรัม/24ชั่วโมง หากเป็นการกินเกินขนาดใน ระยะเวลา 72 ชั่วโมงหรือมากกว่าซึ่งการได้รับยาพาราเซตามอลเกินขนาด จะทำให้ในร่างกายมีเมตาบอไลท์ (metabolite) คือ N-acetyl-p-benzoquinone imine (NAPQI) ซึ่งเป็นพิษต่อตับ5.ยาต้านพิษของพาราเซตามอลเอ็น-อะเซทิลซิสเทอีน(N-acetylcysteine, NAC) เป็นยาต้านพิษของการได้รับยาพาราเซตามอลเกินขนาด ทำหน้าที่ให้สารตั้งต้นซิสเทอีนในการสังเคราะห์กลูต้าไธโอนเพื่อชดเชยกลูต้าไธโอนที่หมดไปในกระบวนการกำจัดเมตาบอไลท์ (metabolite) คือ N-acetyl-p-benzoquinone imine (NAPQI) ของยาพาราเซตามอลที่เป็นพิษต่อตับทั้งหมดนี้คือ 5 ข้อ ที่อยากจะให้ท่านผู้อ่านได้รู้ก่อนใช้ยาพาราเซตามอล และข้อย้ำอีกครั้งการใช้ยาพาราเซตามอลอย่างถูกต้อง ควรจะใช้ตามขนาดน้ำหนักตัว ไม่ควรกินพร่ำเพรื่อเพราะยาก็คือสารเคมีชนิดหนึ่ง หากใช้ไม่ถูกต้องก็มีอันตรายได้เช่นเดียวกันบทความโดย nittida365 ขอบคุณรูปภาพประกอบจาก pixabay.com ภาพประกอบ 1 / ภาพประกอบ 2 / ภาพประกอบ 3 และ canva.com สำหรับภาพปก และภาพประกอบ 4 เปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !