สุโขทัยเป็นราชธานีของไทยตั้งแต่ พ.ศ. 1800 โดยกษัตริย์องค์แรกของราชวงศ์พระร่วงแห่งอาณาจักรสุโขทัยคือพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ และในสมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช (รัชกาลที่ 3) ระหว่าง พ.ศ. 1822-1840 อาณาจักรสุโขทัยได้เจริญรุ่งเรืองสูงสุดและขยายครอบคลุมไปทั่วไทยทั้งด้านการปกครอง การค้า กฎหมาย ศาสนา และวัฒนธรรม หลังจากสิ้นสมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช ความเจริญรุ่งเรืองของสุโขทัยเริ่มลดน้อยถอยลง ในขณะที่อาณาจักรกรุงศรีอยุธยาเริ่มมีอำนาจมากขึ้น และเมื่อพระมหาธรรมราชาที่ 4 (รัชกาลที่ 9 แห่งราชวงศ์พระร่วง) สวรรคตใน พ.ศ. 1981 สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 แห่งอาณาจักรกรุงศรีอยุธยาได้ส่งพระราเมศวรพระราชโอรสขึ้นปกครองเมืองพิษณุโลกซึ่งเป็นเมืองหลวงของสุโขทัยและรวมอาณาจักรสุโขทัยเป็นหนึ่งเดียวกับอาณาจักรกรุงศรีอยุธยานับแต่นั้นมา แม้อาณาจักรสุโขทัยจะล่มสลายแต่ได้หลงเหลือความเจริญรุ่งเรืองให้ชนรุ่นหลังได้ศึกษาเรียนรู้ โดยเฉพาะด้านพระพุทธศาสนาบริเวณอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยในปัจจุบันมีโบราณสถานประมาณ 70 แห่ง ซึ่งผู้เขียนจะพาชมเฉพาะเขตโบราณสถานชั้นในซึ่งเคยเป็นที่ตั้งของพระราชวังหลวงและมีโบราณสถานเกือบ 30 แห่ง พระบรมราชานุสาวรีย์พ่อขุนรามคำแหงมหาราชตั้งอยู่ใกล้สระตระพังตระกวน วัดมหาธาตุเป็นวัดใหญ่ที่เห็นแล้วอดไม่ได้ที่จะนึกถึงความยิ่งใหญ่และงดงามในอดีต ที่ชื่นชอบมาก ๆ เห็นจะเป็นฐานเจดีย์ประธานซึ่งเป็นลายปูนปั้นพระสาวก 168 รูป ในลีลาที่อ่อนช้อย ไฮไลท์หนึ่งของวัดมหาธาตุคือมณฑป 2 หลัง ที่ตั้งขนาบข้างเจดีย์ประธาน เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปยืน องค์ซ้ายปางห้ามญาติและองค์ขวาอิริยาบถประทับยืน ไฮไลท์และมุมนิยมของวัดมหาธาตุคือวิหารสูงซึ่งเหลือเพียงเสาและพระพุทธรูปองค์ใหญ่ วัดศรีสวายสร้างก่อนสมัยสุโขทัย ศิลปะลพบุรี ประกอบด้วยปรางค์ 3 องค์ ซึ่งมีลวดลายงดงามมาก วัดตระพังเงินเหลือเจดีย์ทรงดอกบัวตูมและมีวิหารอยู่ด้านหน้าเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปปางมารวิชัยศิลปะสุโขทัย วัดสระศรีตั้งอยู่บนเกาะ ขากลับช่วงพระอาทิตย์ตกจึงได้ภาพอีกมุมหนึ่งของวัดมาฝากเพื่อน ๆ วัดชนะสงครามในอดีตคงเป็นวัดใหญ่เพราะเจดีย์ประธานที่เหลืออยู่องค์ใหญ่มาก เนินปราสาทพระร่วงเหลือเพียงเศษหินและทราย เชื่อกันว่าเคยเป็นที่ตั้งพระราชวังหลวงแห่งกรุงสุโขทัย ทั้งหมดเป็นเพียงส่วนหนึ่งของโบราณสถานในเขตชั้นในอุทยาน ยังมีโบราณสถานในเขตชั้นนอกที่ควรค่าแก่การเยี่ยมชมอีกจำนวนมาก อาจต้องใช้เวลาอย่างน้อย 2 วัน ในการชมให้ครบทุกแห่ง ขอแนะนำว่าควรไปกับผู้ที่ชื่นชอบโบราณสถานเหมือนกันเพื่อให้ได้อรรถรสในการชม อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยตั้งอยู่ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย ห่างจากตัวเมืองสุโขทัย 13 กิโลเมตร การเดินทางใช้ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 12 (แม่สอด-มุกดาหาร) มุ่งหน้าไปทางจังหวัดตาก (ภาพประกอบทั้งหมดถ่ายโดยนักเขียน "ชีพจรลงเท้า")