“ละลม” เป็นคำที่ชาวบุรีรัมย์ใช้เรียก คูเมืองโบราณของเมืองบุรีรัมย์ ซึ่งมีอายุกว่า 1,800 ปี ละลมบุรีรัมย์ มีลักษณะเป็นแนวลําน้ำ รูปวงรีปัจจุบันตั้งอยู่ใจกลางเมืองบุรีรัมย์ ปัจุบันกรมศิลปากรได้สํารวจและประกาศให้เขตคูเมือง-กําแพงเมืองบุรีรัมย์ (คลองละลม) ซึ่งอยู่ในสมัยทวารวดีเป็นโบราณสถาน มีความกว้างเฉลี่ย 80 เมตร ยาวประมาณ 5,000 เมตร พื้นที่ รวม 179 ไร่ 2 งาน 12 ตารางวา หากย้อนหลังกลับไปนับเป็นร้อยสองร้อยปีก่อน คูเมือง หรือ ละลมของเมืองบุรีรัมย์ เป็น ละลมลูกเดียวที่ล้อมรอบเมืองของบุรีรัมย์ไว้ภายใน สภาพปัจจุบันของละลมแบ่งเป็น 6 คู ตามแนวถนนที่ตัดเข้าเมืองชั้นใน แต่มีคูเมืองบางส่วนโดยเฉพาะคูเมืองทางด้านทิศเหนือถูกการก่อสร้างอาคารพาณิชย์บ้านเรือนราษฎร และการตัด ถนนทับแนวไปแล้ว ดังปรากฎในภาพถ่ายทางอากาศ https://www.google.co.th/maps/@14.9965995,103.1136584,1572m/data=!3m1!1e3?hl=th อาณาเขตแนวละลมเมืองบุรีรัมย์ บ่งบอกถึงขนาดของเมืองในอดีต แม้ว่าในอดีตกําแพงเมืองคือหลักฐานสําคัญอย่างหนึ่งของเมืองบุรีรัมย์แต่ในปัจจุบันไม่ปรากฏร่องรอยให้เห็นแล้ว เหลือเพียงแต่ละลมหรือคูเมืองซึ่งเกิดมาพร้อมกับกําแพงเมือง เมื่อพิจารณาองค์ประกอบและโครงสร้างของเมืองเก่าบุรีรัมย์ พบว่าเมืองเก่าบุรีรัมย์มีพื้นที่ไม่ใหญ่หรือเล็กเกินไป มีขนาดชุมชนหนาแน่นพอสมควร และหากจะเปรียบเทียบคูเมืองของเมืองเก่าบุรีรัมย์ กับเมืองใกล้เคียงอย่าง สุรินทร์ หรือ นครราชสีมา นับได้ว่าละลมเมืองบุรีรัมย์ มีความสมบูรณ์และมีความกว้างของคูเมืองมากกว่าอย่างเห็นได้ชัด คนเมืองบุรีรัมย์มีวิถีชีวิตที่ผูกพันอยู่กับละลมมาอย่างยาวนานในฐานะที่เป็นแหล่งกักเก็บน้ำอุปโภคบริโภค สำหรับชาวเมืองบุรีรัมย์ที่แห้งแล้งอย่างมากมาตั้งแต่ในอดีต ถึงขนาดที่เคยถูกขนานนามว่า “บุรีรัมย์ตำน้ำกิน” กิจกรรมเกี่ยวเนื่องกับประเพณีวัฒนธรรมของชุมชน วันนี้หลายอย่างได้เปลี่ยนแปลงไป โดยกรมศิลปากรได้ พัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวและพัฒนาภูมิทัศน์เมืองเก่า ทางเทศบาลเมืองบุรีรัมย์มีโครงการปรับปรุงงคูเมืองโบราณทั้งหมดภายใต้มาตรฐานของโบราณสถานของกรมศิลปากร ซี่งเมื่อปรับปรุงแล้วเสร็จได้เกิดประโยชน์ทั้งทางด้านการพัฒนาทางกายภาพและด้านสังคมอย่างมาก สู่การพัฒนาเป็นสถานที่พักผ่อนหย่อนใจ เป็นสถานที่ออกกำลังกายของคนบุรีรัมย์ ที่ทุกยามเช้าและเย็นจะมีผู้คนมาออกกำลังกายและพักผ่อนหย่อนใจ แต่ยังคงความสำคัญกับประเพณีวัฒนธรรมของชุมชน ทั้งในเทศกาลสงกรานต์โดยเป็นแหล่งน้ำและสถานที่สำหรับกิจกรรมสงกรานต์ รวมถึงเทศกาลลอยกระทงของเมืองบุรีรัมย์ที่ยังคงจัดขึ้นทุกๆปี ที่ละลมเมืองบุรีรัมย์ ผู้เขียน หวังว่าหากท่านมาเยี่ยมเยือนเมืองบุรีรัมย์ หาโอกาสมาแวะพักผ่อน หรือจะเปลี่ยนชุดมาวิ่งออกกำลังกายร่วมกับคนบุรีรัมย์ในบรรยากาศสบายๆในช่วงเช้าหรือเย็น รอบละลม คูเมืองโบราณเมืองบุรีรัมย์ด้วยกันนะครับ เครดิตภาพปก โดยผู้เขียน เครดิตภาพประกอบที่ 1 จาก https://www.google.co.th/maps ปรับปรุงเพิ่มเติมภาพแสดงแนวเขตละลมโดยผู้เขียน เครดิตภาพที่ 2 - 6 โดยผู้เขียน