พระธาตุยาคู ตั้งอยู่ที่บ้านเสมา ตำบลหนองแปน อำเภอกมลาไสย จังหวัดกาฬสินธุ์ (พิกัด https://goo.gl/maps/nhnZjbQ7tgc3Csqc6) เป็นโบราณสถานที่มีขนาดใหญ่และยังมีสภาพสมบูรณ์มากที่สุดแห่งเมืองฟ้าแดดสงยาง เมืองโบราณที่เคยครอบคลุมพื้นที่แห่งนี้ ซึ่งเคยมีความเจริญรุ่งเรืองเป็นอย่างมาก เนื่องจากได้มีการค้นพบหลักฐานทางโบราณคดี และร่องรอยอารยธรรมต่าง ๆ มากมาย ถึงแม้ว่าจะเคยแพ้สงครามต่อเมืองเชียงโสมเมื่อครั้งอดีตที่ผ่านมา ทำให้เมืองถูกทำลายไปเกือบทั้งหมด แต่พระธาตุยาคูนี้ เป็นเจดีย์ที่ยังคงมีสภาพสมบูรณ์อยู่ ไม่ถูกทำลายลงไปด้วย จึงเชื่อว่าเป็นเจดีย์ที่มีความสำคัญเป็นอย่างมาก จึงได้ถูกรักษาเอาไว้ คำว่า “ยาคู” หรือ “ญาคู” ในภาษาอีสานหมายถึง พระสงฆ์ที่ได้รับความเคารพนับถือ หรือเป็นพระที่บวชมานาน มีความน่าเลื่อมใสศรัทธา ชาวบ้านเชื่อว่าภายในเจดีย์นี้ ได้บรรจุอัฐิของพระสงฆ์ที่เป็นที่เคารพของคนสมัยนั้นไว้ จึงได้เรียกว่าพระธาตุยาคู และให้การเคารพบูชาเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน ลักษณะของพระธาตุยาคูคือ เป็นเจดีย์ที่มีฐานรูปทรงแปดเหลี่ยม ส่วนยอดเป็นทรงระฆัง มีฐานด้านล่างเป็นรูปสี่เหลี่ยมย่อมุม ซึ่งมีบันไดทางขึ้นอยู่ทั้ง 4 ด้าน ก่อสร้างด้วยอิฐและปูน จากที่ได้มีการตรวจสอบองค์พระธาตุในปัจจุบัน สันนิษฐานว่า แต่ละส่วนได้มีการก่อสร้างและบูรณะต่อเติมในหลาย ๆ สมัยด้วยกัน โดยส่วนฐานที่เป็นรูปสี่เหลี่ยม สร้างขึ้นในสมัยทวารวดี และน่าจะเกิดการชำรุดทรุดโทรมลงไป ต่อมาในสมัยอยุธยาจึงได้มีการต่อเติมขึ้น ในส่วนฐานที่เป็นทรงแปดเหลี่ยม และจากส่วนกลางที่เป็นทรงระฆังไปจนถึงยอดของพระธาตุ ได้ต่อเติมขึ้นอีกในสมัยรัตนโกสินทร์ และในภายหลังกรมศิลปากรก็ได้มีการบูรณะเจดีย์เพิ่มอีก จนมีลักษณะเหมือนที่เห็นกันในปัจจุบัน อีกทั้งยังได้มีการจดทะเบียนเป็นโบราณสถานอีกด้วย ปัจจุบันพระธาตุยาคูถือเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญและมีชื่อเสียงของจังหวัดกาฬสินธุ์ โดยมีการดูแลจากชาวบ้าน และมีการจัดสถานที่ไว้ให้ผู้ที่เดินทางไป ได้เข้าไปกราบสักการะบูชาองค์พระธาตุ เพื่อความเป็นสิริมงคล ซึ่งในบริเวณทางเข้า จะมีชาวบ้านนำสินค้าของท้องถิ่น เช่น ผ้าไหม ผ้าคลุม หรือเสื้อพื้นเมือง ที่ได้ทำขึ้นเองมาจำหน่ายกัน นอกจากจะมาจำหน่ายสินค้าแล้ว ยังได้มาให้การดูแลนักท่องเที่ยวอีกด้วย เป็นความน่ารักของเจ้าบ้าน ซึ่งทำให้เกิดความประทับใจแก่ผู้มาเยือน นอกจากนี้ ยังมีการจัดงานนมัสการพระธาตุยาคูขึ้นเป็นประจำทุกปี ซึ่งในช่วงหลังนี้มีการจัดงานที่ยิ่งใหญ่มากขึ้น ซึ่งเกิดจากการร่วมมือร่วมใจกันของชาวบ้านในพื้นที่ใกล้เคียง โดยจะจัดในช่วงวันมาฆบูชา ได้แก่ งานมาฆปูรมี ทวารวดีมิ่งหล้า เมืองฟ้าแดดสงยาง ภายในงานมีกิจกรรมที่น่าสนใจมากมาย ทั้งพิธีทำบุญตักบาตร สักการะบูชาพระธาตุ มีขบวนแห่ที่ยิ่งใหญ่ การแสดงแสงสีเสียงอันอลังการ การออกร้านขายสินค้าของคนในท้องถิ่น และสิ่งที่เป็นเอกลักษณ์โดดเด่นของงานนี้ก็คือ ธุงใยอีสาน ซึ่งมีการนำมาประดับตกแต่งอยู่ทั่วบริเวณงาน จนเรียกว่าเป็นทะเลธุง สร้างความงดงาม ตระการตาให้แก่งาน และเป็นสิ่งที่สามารถดึงดูดใจผู้คนให้อยากมาชมได้เป็นอย่างดี (ภาพประกอบทั้งหมดโดย : ผู้เขียน)