การท่องเที่ยวชุมชน เป็นทั้งเครื่องมือและเป้าหมายที่จะทำให้คนที่เป็นเจ้าของของชุมชนเองได้ตระหนักว่า คุณค่าและเรื่องราวที่สะสมมาตั้งแต่บรรพบุรุษนั้น ไม่สิ้นสุดลงในช่วงลูกหลานกำลังอยู่ในวัยเติบใหญ่ คุ้มโอเคเเม่ใหญ่สอน กำลังส่งผ่านวัฒนธรรมที่จะต่อยอดเรื่องราวจากรุ่นสู่รุ่นให้เป็นการเรียนรู้ที่มีพลังและทำให้คนรุ่นหลังหันกลับมาสู่บ้านที่แท้จริงคนอีสาน หรือ คนภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ของไทย ในยุค 60 -90 คงแทบไม่มีใครไม่เคยได้ยินคำว่า "โอเคแม่ใหญ่สอน" แท้จริงแล้วคำนี้ไม่ได้มีความหมายในเชิงที่ว่าจะต้องไปสืบค้นพจนานุกรมทำความเข้าใจกันมากมาย เมื่อพูดถึงคำว่า โอเค ในยุคโน้น มักจะชวนขำขันกันมีความหมายว่า ไม่โอเค แบบภาษา ฝรั่งอีสานเรื่องมันมีอย่างนี้ครับในยุคปู่ย่าตายายของเรา ก็คงจะเข้าช่วงที่ประเทศไทยเพิ่งจะมีแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 1 โน้นเลย ครั้งนั้น ก็จะมีเพลงที่โด่งดังอยู่เพลงหนึ่ง คือ ผู้ใหญ่ลี เนื้อร้องก็จะประมาณว่า พ.ศ. 2504 ผู้ใหญ่ลีตีกลองประชุม ชาวบ้านก็มาชุมนุม มาชุมนุมที่บ้านผู้ใหญ่ลี แม่ใหญ่สอน หรือ ภาษา กลางเรียกว่า คุณยายสอน แม่ใหญ่แปลว่าคุณยาย สอนเป็นชื่อของคุณยาย คนหนึ่งเรื่องเล่าตำนานของแม่ใหญ่สอนสืบ ๆ ต่อกันมา เป็นเรื่องเล่าของ คุณยายท่านหนึ่งที่ พูดคำว่า โอเค ซึ่งมีความหมาย ว่า ไม่โอเค เนื่องจากมีเรื่องเล่าว่า มีผู้ใหญ่ไปเชิญลูกบ้านไปเข้าร่วมประชุมหมู่บ้าน คุณยายสอน ก็เป็นหนึ่งในนั้น โดยภาษาการสื่อสารคำว่า "โอเค" คงมีอิทธิพลในยุคนั้น ๆ เพื่อแสดงถึงคำว่า Yes หรือตกลงในสมัยนี้ ด้วยความที่เป็นภาษาใหม่ในยุคนั้น กับคนโบราณอย่างยายสอน ผู้ใหญ่จึงเชิญคุณยาย ว่า เย็นนี้ มีประชุมนะครับ แล้วผู้ใหญ่ก็บอกว่า โอเคนะ คุณยายก็ตอบ โอเคเมื่อการประชุมเริ่มขึ้น หลายคนก็รอคุณยายไม่มาสักที จนทราบความจริงว่า จริง ๆ แล้ว คำว่า โอเค คุณยายไม่เข้าใจเพราะมันเป็นภาษาฝรั่ง จึงไม่ได้สนใจอะไร ก็โอเคไปงั้น ๆ ทุกคนก็เลยคำ และให้ความหมายว่า คำว่าโอเค คือ ไม่โอเคจากความใสซื่อ สู่ความจริงใจ และเป็นอัตลักษณ์ที่ส่งต่อภูมิปัญญาและการท่องเที่ยว ด้วยลักษณะของคุณยายสอนจากเรื่องเล่า ซึ่งไม่พบว่า มีชีวิตจริงนั้น สะท้อนให้เห็นถึงความซื่อและความจริงใจของคนอีสานมาแต่ไหนแต่ไร จนเป็นอัตลักษณ์ ที่สะท้อนถึงความใจดีมีเมตตา จนในที่สุดชุมชน จึงยกความเป็นแม่ใหญ่สอน มาสู่การเปิดพื้นที่แหล่งเรียนรู้ และเป็นสถานที่ท่องเที่ยวชุมชนมา ณ ตั้งแต่นั้นมา โดยมีท่าน สจ.กรรณิการ์ สืบสารคาม ซึ่งท่านมีความรู้สึกประทับใจ และอินเนอร์ก็เต็มไปด้วยความภาคภูมิใจกับเรื่องราวเหล่านั้น ถึงขึ้น ออกแบบบ้านเป็นลานกว้าง และรองรับกิจกรรมที่หลากหลาย ภายใต้ คุ้ม หรือ เรียกว่า การรวมกลุ่ม (Community) สำหรับการส่องต่อภูมิปัญญาอีสานจนเป็นรูปธรรมตัวผู้เขียนเอง เคยไปร่วมกิจกรรมที่แสนอบอุ่นและมีความสุขกับวัฒนธรรมของพี่น้องชาวอำเภอกระนวน จังหวัดขอนแก่น ได้เห็นมนต์เสน่ห์ที่มีความผสมผสานวิถีชีวิตของคนอีสาน ทั้งการทำนา จักรสาน ฟ้อนรำ และวัฒนธรรมที่สืบต่อกันจากรุ่นสู่รุ่น ม่วนซื่น มีเมนูอาหาร พาแลง หรือ การกินข้าวร่วมกัน เหมือนขันโตกของคนทางเหนือ สร้างบรรยากาศที่เป็นสุขแท้ ๆ เลย โดยเฉพาะลูกหลานที่เดินทางไปทำงานไกล ๆ พอได้กลับมาสู่บ้านตนเอง การแวะเวียนคุ้มแม่ใหญ่สอน ก็จะสร้างความรำลึกถึงวัยเยาว์และประสบการณ์ร่วมที่เคยผ่านมาในสมัยเด็ก ๆ อีกด้วยสำหรับนักท่องเที่ยวที่ไม่เคยมาสถานที่คุ้มแม่ใหญ่สอน เป็นจุดเรียกแขกในเชิงวัฒนธรรมและขึ้นบัญชีว่า เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่ให้ความบันเทิง ให้ภูมิปัญญาและนำพาให้ท่านหลงรักในความเป็นชาวไทยวัฒนธรรมอิสานได้อย่างแน่นอนครับบรรยากาศโดยรอบของ "คุ้มแม่ใหญ่สอน" คือธรรมชาติ ที่เน้นไม้เป็นโครงสร้างหลัก มีลานหญ้าสนามกว้างไว้ทำกิจกรรมปูเสื่อทานข้าวร่วมกันหรือบนศาลาไม้ ก็นั่งได้ มีกิจกรรมพาเด็ก ๆ ทำนา ลงแขก ร่วมแรงร่วมใจกันอีกด้วยและสิ่งที่ผมสังเกตและอยากจะบอกต่อ ก็คือการท่องเที่ยวและการจัดการข้อมูลเพื่อให้ชุมชนเกิดความยั่งยืนก็คือว่า สถานที่แห่งนี้ มีการรวบรวมข้อมูล นักท่องเที่ยวและนำเสนอบริการที่นักท่องเที่ยวต้องการด้วยการออกแบบจัดการต้อนรับ ทั้งแบบกลุ่มหรือแบบครอบครัวได้เลยครับเขามีหลักการทำงาน ไม่ต่างจากนักวิชาการเลย คือ มีการบริหารจัดการองค์ความรู้ (Knowledge management) ภาษาอีสาน คือ มีการโสเหล่กันเพื่อการพัฒนาอย่างต่อเนื่องในทุก ๆ ด้าน ผมเก็บข้อมูล มาฝาก อาจจะไม่ชัดนัก ก็คือว่า ที่นี่มีการพูดคุยกันเป็นเรื่องราว เพื่อยกระดับการท่องเที่ยว และให้ความสำคัญต่อการรับฟังความคิดเห็นของกันและกัน ชวนย้อนบรรยากาศถึงวันที่ผู้ใหญ่ชวนแม่ใหญ่สอนมาประชุมเลยล่ะคับว่า การพูดคุยกันในเรื่องราวของชุมชน เพื่อเป็นประชาธิปไตย นี่ล่ะ คือ หัวใจของการพัฒนาอย่างยั่งยืน สำหรับคนที่รักการถ่ายภาพตอนนี้มีการจำลองภาพสมมุติเป็นหุ่นคุณยายอารมณ์ดี ให้เรามานั่งคุยกันอย่างอารมณ์ดีได้อีกด้วยนะครับ น้อยนักที่เราจะเห็นแหล่งท่องเที่ยวที่ดึงความรู้สึกกลับบ้านได้อย่างลงตัว เหมือนกับคุ้มแม่ใหญ่สอน ที่ผมกำลังพูดถึง แน่นอนว่า เราอาจจะหลงรักเพราะว่า มีวัฒนธรรมคับคล้ายกัน แต่ท่านรู้หรือไม่ว่า หากเราเรียนรู้ความแตกต่างซึ่งกันและกัน โลกนี้ ชุมชนนี้ และประเทศของเรานี้ จะน่าอยู่เป็นไหน ๆ เนอะOK หรือ ไม่โอเค ที่แน่ ๆ มัน OK สุดเลยล่ะสำหรับ คุ้มแม่ใหญ่สอน แหล่งเรียนรู้ชุมชน คนขอนแก่นติดต่อ ข้อมูลเพิ่มเติมเพื่อที่จะมาหาคุณยายสอนได้ที่นี่เลยที่ติดต่อเพื่อการท่องเที่ยวเบอร์โทรศัพท์ 0800087788 พี่หน่อง แม่ใหญ่สอน จ้า ขอให้มีความสุขกับการท่องเที่ยวชุมชนนะครับเล่าเรื่องโดย ชาตรี ลุนดำภาพถ่ายโดยผู้เขียน