พุทธมณฑลอีสาน ถิ่นฐานอารยธรรม ผ้าไหมล้ำเลอค่า ตักสิลานคร คำขวัญของจังหวัดมหาสารคามบ่งบอกถึงจุดเด่น อันเป็นเอกลักษณ์ของชาวจังหวัดมหาสารคาม เป็นจังหวัดหนึ่งของภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีแหล่งโบราณคดีที่สำคัญและยาวนานมานับพันปี เพราะได้พบหลักฐานทางโบราณคดีที่ได้รับอิทธิพลทางพุทธศาสนา เช่น นครจำปาศรี เมืองเชียงเหียน เมืองเชียงยืน เป็นต้น เห็นได้ว่าจังหวัดหาสารคาม มีความสำคัญทั้งในแง่ประวัติศาสตร์ และสภาพสังคม ชาวจังหวัดมหาสารคามจึงจัดตั้งพิพิธภัณฑ์เมืองมหาสารคาม เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้สำหรับเยาวชน นิสิต นักศึกษาและประชาชนที่สนใจ โดยตั้งอยู่ในสวนสาธารณะหนองข่า ในตัวอาคารแบ่งออกเป็น 2 ชั้น โดยเนื้อหาของพิพิธภัณฑ์เน้นจัดแสดงเรื่องราววิถีชีวิตของผู้คนเป็นหลัก มีเรื่องราวที่แสดงออกถึงอัตลักษณ์ และเอกลักษณ์ด้านวิถีชีวิตของชาวจังหวัดมหาสารคาม ในลักษณะที่โดดเด่น คือ “เมืองซ้อนชนบท” สำหรับวันทำการ พิพิธภัณฑ์เมืองมหาสารคาม เปิดทำการ วันจันทร์ – ศุกร์ เวลา 08.30 – 16.30 น.ไม่ไกลจากตัวเมืองมหาสารคาม หากมาเป็นคณะสามารถติดต่อมัคคุเทศก์ในการบรรยายเรื่องได้เลย มีบริการอยู่ตลอดเวลา โดยพื้นที่ของพิพิธภัณฑ์เมืองมหาสารคาม แบ่งออกเป็น 3 โซนหลัก ๆ ประกอบด้วย โซนที่ 1 เล่าถึงประวัติศาสตร์ความเป็นมาก่อนเป็นเมืองมหาสารคาม ซึ่งเป็นอู่อารยธรรมทวารวดี รวมถึงจัดแสดงพระพิมพ์ดินเผาที่ขุดพบที่ท้องที่อำเภอนาดูน บริเวณเมืองจำปาศรี และพระกันทรวิชัย ขุดพบในท้องที่อำเภอกันทรวิชัย ซึ่งเคยเป็นเมืองโบราณร่วมสมัยกับเมืองจำปาศรี อำเภอนาดูน โซนที่ 2 จัดแสดงการตั้งเมืองมหาสารคาม โดยพระเจริญราชเดช (ท้าวกวด) ได้รับการแต่งตั้งเป็นเจ้าเมืองซึ่งได้เลือกตั้งเมืองบริเวณริมห้วยคะคางในปัจจุบัน รวมถึงแสดงตราตั้งที่ได้รับพระราชทานจากพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ได้มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ยก "บ้านลาดกุดยางใหญ่" ขึ้นเป็น เมืองมหาสารคาม โซนที่ 3 เป็นการแสดงถึงพัฒนาการของเมืองมหาสารคาม โดยการขยายตัวเมืองตั้งแต่บริเวณจวนเจ้าเมือง รวมถึงการพัฒนาสถานศึกษาในเขตพื้นที่จังหวัดมหาสารคาม ตลอดจนฮีตสิบสอง คองสิบสี่อันเป็นวิถีปฏิบัติของชาวเมืองมหาสารคาม เห็นได้ว่า พิพิธภัณฑ์เมืองมหาสารคาม เป็นแหล่งเรียนรู้ที่จะทำให้เราทราบความเป็นมาของจังหวัดมหาสารคามได้เป็นอย่างดี เป็นพื้นที่สำหรับการแสวงหาความรู้ และเรียนรู้ด้วยตนเองตามอัธยาศัยอย่างกว้างขวางและต่อเนื่องเกิดกระบวนการเรียนรู้การศึกษาค้นคว้า แสวงหาความรู้ด้วยตนเองได้เป็นอย่างดี ภาพถ่ายโดย ภาณุพงศ์ ธงศรี