ถ้าเราพูดถึงเมืองนครราชสีมาใครหลาย ๆ คนจะคิดถึงเขาใหญ่ แต่ใครจะรู้ว่าจริง ๆ แล้วเมืองโคราชนี้เป็นแหล่งอารยธรรมที่มีความเก่าแก่ยาวนานนับพัน ๆ ปี โดยเฉพาะเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับอาณาจักรเขมร ในอดีตนั้นทั่วทั้งภาคอีสานมีชาติพันธุ์เขมรหรือที่เรา ๆ ท่าน ๆ ทั้งหลายเรียกกันติดปากว่าขอม ต่อมาชนชาติขอมหรือเขมรสามารถสร้างอาณาจักรที่ยิ่งใหญ่บนแผ่นดินภาคอีสานจนไปถึงภาคกลางของประเทศไทยได้สำเร็จในช่วงพุทธศตวรรที่ 16-18 ทำให้ดินแดนเหล่านี้เต็มไปด้วยสิ่งปลูกสร้างที่เป็นรูปแบบศิลปะเขมรกระจายอยู่ตามพื้นที่โดยเฉพาะในเขตทางภาคอีสานของไทย ที่เรารู้จักกันดีคือปาสาทหิน ในเขตจังหวัดนครราชสีมามีปราสาทหินตามแบบศิลปะเขมรกระจายอยู่ทั่วพื้นที่ของจังหวัด เช่นเมืองโบราณเสมา อำเภอสูงเนิน ปราสาทพิมาย อำเภอพิมาย ปราสาทพนมวัน อำเภอเมือง และยังมีปราสาทหลังเล็กหลังน้อยอีกมาก กระจายอยู่ตามพื้นที่อย่างเช่น อำภอปักธงชัย อำเภอห้วยแถลง อำเภอโชคชัย อำเภอโนนสูง ฯลฯ แต่ส่วนใหญ่เป็นปราสาทชุมชน ครัวมีไฟหรือที่พักคนเดินทาง อโรคยาศาลา เหล่านี้เป็นต้น แต่ปราสาที่มีชื่อเสียงของเมืองนครราชสีมาและได้รับการเป็นแหล่งท่องเที่ยวยอดนิยมมากที่สุดคือ ปราสาทพิมาย ที่อยู่อำเภอพิมาย ไปทางถนนมิตรภาพ ตัดเข้าถนนเส้น 206 เข้าตัวอำเภอพิมาย ซึ่งเป็นทางผ่านก่อนถึงขอนแก่นอีกไม่กี่กิโลเมตร จึงสามารถแวะเที่ยวทานอาหารและพักรถไปในตัว โบราณสถานแห่งนี้ได้ถูกประชาสัมพันธ์มาก่อนเป็นเวลานานแล้ว จึงเป็นที่รู้จักและได้รับความนิยมมายาวนาน แต่เมืองนครราชสีมานี้ยังมีปราสาทอีกหลังหนึ่งที่สร้างในช่วงระยะเวลาไล่เลี่ยกับปราสาทพิาย คือ ปราสาทพนมวัน ปราสาทพนมวัน ตั้งอยู่ที่ ทางหลวงชนบท นม. 1005 ตำบลบ้านโพธิ์ อำเภอเมือง จังหวัดนครราชสีมา จากตัวเมืองใช้เส้นทางมิตรภาพเส้นเดียวกับไปปราสาทพิมาย เลี้ยวขวาไปทางขอนแก่น ถึงแยกไฟเขียวไฟแดงใกล้ปั๊มน้ำมัน ปตท. เลี้ยวขวาเข้า ตำบลบ้านโพิธ์ ตรงไปสุดทางไม่ต้องเลี้ยวไปไหน จะเห็นวัดพนมวัดตรงนั้นคือแหล่งโบราณสถาน ปราสาทพนมวัน ปราสาทพนมวันเป็นปราสาทเก่าที่อยู่มานานนับพนปี สร้างขึ้นเมื่อราวพุทธศตวรรษที่ 16-17 เดิมสร้างเป็นเทวสถานในศาสนาพราหมณ์ฮินดู และต่อมาถูกเปลี่ยนให้เป็นพุทธสถาน วัสดุที่ใช้ก่อสร้างเป็นหินทรายและศิลาแลง โดยศิลาแลงจะใช้ก่อเป็นฐานปราสาทถัดจากฐานขึ้นมาจึงก่อด้วยหินทรายเพราะง่ายต่อการขึ้นรูปและแกะสลัก ส่วนประกอบของปราสาทประกอบด้วย รั้วที่สร้างเป็นระเบียงสามารถใช้เป็นทางเดินได้ มีประตูทางเข้าออก 1 ประตู ภายในรั้วระเบียงประกอบไปด้วยโคปุระและปราสาทประธาน เชื่อมด้วยทางเดินฉนวนตั้งแต่ทางเข้า หน้าบันด้านหน้าและด้านหลังมีภาพสลักหินทรายศิลปะเขมรประดับอยู่ กรอบประตูด้านหน้าทางซ้าย และกรอบประตูด้านซ้ายของปราสาทประธานมีจารึกอักษรเขมรโบราณ ด้านนอกทางซ้ายตัวปราสาทมีปรางค์น้อย ภายในมีรอยพระพุทธบาทจำลองสมัยอยุธยาประดิษฐานอยู่ และยังมีฐานปราสาทหลังเล็ก ๆ ที่ก่อด้วยอิฐอยู่รอบปราสาท ภายในปราสาทประธานมีพระพุทธรูปประดิษฐานอยู่ภายในเป็นศิลปะสมัยอยุธยา และทั้งหมดนี้ได้รับการบูรณะเเล้ว เรื่องราวทางประวัติศาสตร์ ปราสาทพนมวันเป็นปราสาทที่ยังสร้างไม่เสร็จ แต่ด้วยเหตุผลใดนั้นไม่ทราบได้ แต่มีตำนานปรัมปราระบุไว้คร่าว ๆ ว่า กษัตริย์เขมรต้องการที่จะสร้างประสาทเพื่อเป็นการแสดงพระราชอำนาจ จึงมีรับสั่งให้สร้างปราสาทในบริเวณนี้ และอีกที่หนึ่งคือที่พิมาย โดยแบ่งคนที่สร้างออกเป็นสองฝ่าย คือ ฝ่ายหญิงสร้างปราสาทพิมาย และฝ่ายชายสร้างปราสาทพนมวัน โดยให้สัญญากันว่าถ้าฝ่ายใดสร้างปราสาทเสร็จแล้วให้ปล่อยโคมขึ้นฟ้าเป็นสัญญาณ โดยการสร้างปราสาทนั้นฝ่ายชายสร้างใกล้จะเสร็จแล้ว แต่ฝ่ายหญิงยังสร้างได้แค่เล็กน้อย ด้วยเหตุนี้ฝ่ายหญิงจึงปล่อยโคมก่อน ทำให้ฝ่ายชายเข้าใจว่าฝ่ายหญิงสร้างปราสาทเสร็จแล้วจึงหยุดสร้างและพังหินที่ก่อปราสาท ทำให้ปราสาทพนมวันสร้างไม่สำเร็จ ปราสาทพนมวันเป็นปราสาทชุมชนขนาดใหญ่ ซึ่งมีความเป็นไปได้ว่าในอดีตนั้นบริเวณพื้นที่นี้เป็นชุมชนหรือหมู่บ้านขนาดใหญ่ หรือเป็นเมืองขนาดย่อมเลยทีเดียว และให้ความสำคัญกับศาสนาเป็นอันมาก อีกทั้งทางด้านทิศตะวันออกเป็นเนินอรพิม และด้านตรงข้ามเป็นสระน้ำหรือบารายธรรมชาติขนาดใหญ่ทำให้เมืองโบราณแห่งนี้เป็นจุดสนใจอีกสถานที่หนึ่งนอกจากจะเป็นเเหล่งค้นคว้าทางประวัติศาสตร์แล้ว ยังเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมได้อีกด้วย ปัจจุบันสถานที่ท่องเที่ยวแห่งนียังไม่เป็นจุดสนใจและยังไม่เป็นที่รู้จักมากนัก หากท่านใดจะมาเยี่ยมชมควรจะมาก่อน 17.00 น. และที่สำคัญเข้าชมฟรี ภาพถ่ายโดย พงศธร อิ่มอุดม