เมืองไม้บาติก แหล่งเรียนรู้ผ้าบาติก “ลายอินทนิล” เอกลักษณ์ประจำจังหวัดร้อยเอ็ดสถานที่ เมืองไม้บาติก 281 หมู่ 2 บ้านจอมพล ตำบลนิเวศน์ อำเภอธวัชบุรี จังหวัดร้อยเอ็ด (ห่างจากตัวเมืองจังหวัดร้อยเอ็ดเพียง 10 กิโลเมตร) คุณครูต่อศักดิ์ สุทธิสา คุณครูวิชาศิลปะประจำโรงเรียนอนุบาลร้อยเอ็ดเป็นประธานกลุ่มเมืองไม้บาติก ผู้ริเริ่มและอนุรักษ์ผ้าบาติก โดยในกลุ่มเมืองไม้บาติกมีสมาชิกทั้งหมด 18 คน เป็นฝ่ายเพนต์ลายบาติก ประมาณ 7 คน นอกนั้นเป็นฝ่ายแปรรูป ตัดเย็บ กลุ่มทอผ้าไหม กลุ่มทอผ้าฝ้าย กลุ่มตัดเย็บเสื้อผ้า และกลุ่มจัดจำหน่าย ปัจจุบันผ้าบาติกได้เป็นสินค้าโอทอปของจังหวัดร้อยเอ็ด เนื่องจากลวดลายที่โดดเด่นและเป็นเอกลักษณ์ประจำจังหวัดร้อยเอ็ด กระบวนการทำผ้าบาติกเริ่มจากการเลือกผ้า ผ้าที่ใช้นั้นเป็นผ้าสีขาวมีทั้งบางและหนา ขึ้นอยู่กับความต้องการของชิ้นงาน ถ้าทำเป็นผ้าเช็ดหน้า หรือผ้าคลุมจะใช้ผ้าบาง ถ้าทำเพื่อตัดเสื้อจะใช้ผ้าหนาสีที่ใช้เป็นสีย้อมสามารถละลายน้ำได้ซึ่งใช้หลายสี และผสมสีให้หลากหลายขึ้นอยู่กับความต้องการของชิ้นงาน อุปกรณ์มีหลากหลายขึ้นอยู่กับความต้องการของผลงาน ประกอบด้วย เทียนที่ใช้เขียนผ้า ปากกาเขียนหรือดินสอใช้ร่างรูปแบบก่อนลงเทียน พู่กันใช้ทั้งแบบกลม และแบน ภาชนะใส่สีจะเป็นพลาสติก ถ้วยแก้ว หรือสแตนเลสก็ได้ ซึ่งจำนวนภาชนะจะขึ้นอยู่กับจำนวนสีที่ต้องการ กรอบไม้จะใช้ขึงผ้าเวลาเขียน และระบายสี โซเดียมซิลิเกรตใช้สำหรับทาบนผ้าเพื่อให้สีที่ระบายติดทนนานไม่หลุดไปกับการต้มและซักวิธีการทำผ้าบาติก 1. ขึงผ้ากับกรอบไม้ และขูดให้ผ้าติดกับเทียนที่อยู่ข้างกรอบไม้ 2. ใช้ปากกาหรือดินสอออกแบบลวดลายโดยเขียนร่างลงบนผ้า 3. ใช้เทียนเขียนลวดลายรูปที่ลายไว้บนผ้า เพราะเทียนจะช่วยกั้นสีไม่ให้ไหลรวมกัน ถ้าไม่ใช้เทียนเขียนก่อนสีจะซึมทะลุหากัน ทำให้ภาพออกมาไม่สวย 4. ใช้พู่กันลงน้ำบนผ้า และระบายไล่สีลงบนผ้า 5. ตากแดดไว้จนผ้าแห้ง และทาโซเดียมซิลิเกรตให้ทั่วแผ่นผ้า ตากนั้นนำไปตากแดดไว้จนแห้งอีกครั้ง 6. นำผ้าไปต้มเพื่อละลายเทียนและโซเดียมซิลิเกรต โดยใส่น้ำพอประมาณตั้งไฟให้น้ำเดือดเติมผงซักฟอกและโซดาแอสเล็กน้อย แล้วนำผ้าลงต้ม จนเทียนละลายออกหมด จึงนำมาซักน้ำจนผ้าสะอาดเมืองไม้บาติกถือว่าเป็นแหล่งเรียนรู้ที่มีความสำคัญ เนื่องจากเป็นแหล่งสร้างสรรค์งานศิลปะ และการสร้างอาชีพของคนในชุมชน ด้วยเหตุนี้ทำให้ผ้าบาติกของที่นี่มีเอกลักษณ์ที่โดดเด่น สามารถดึงดูดนักท่องเที่ยวทั้งใน และนอกจังหวัดให้มาเที่ยวชม รวมถึงเปิดโอกาสให้นักท่องเที่ยว หรือบุคคลที่สนใจได้เรียนรู้การทำผ้าบาติกด้วยตนเอง ซึ่งมีสมาชิกในกลุ่มเมืองไม้บาติกคอยสาธิต และให้คำแนะนำทุกขั้นตอนการทำ โดยมีค่าใช้จ่ายเพียงคนละ 50 บาทเท่านั้น ซึ่งเป็นโอกาสที่ดีที่คุณจะได้เรียนรู้การทำผ้าบาติก พร้อมทั้งเป็นการส่งเสริม และอนุรักษ์งานฝีมือที่นับวันเริ่มจะเลือนหายไปจากสังคมไทย ดังนั้นจึงถือได้ว่า เมืองไม้บาติก เป็นแหล่งเรียนรู้ที่น่าสนใจแห่งหนึ่งในจังหวัดร้อยเอ็ดสัมภาษณ์ : นายต่อศักดิ์ สุทธิสา วันที่ 12 เมษายน 2562ถ่ายภาพโดย : วรัทยา สุทธิประภา