เมืองน่าน เมืองเล็กแต่ไม่เล็ก น่านมีความเป็นน่านที่ใครๆ ก็ล้วนแต่หลงเสน่ห์ และสักครั้งในชีวิตใฝ่ฝันที่จะไปใช้ชีวิตในเมืองน่านกัน พระธาตุแช่แห้งอันศักดิ์สิทธิ์ เต็มไปด้วยรอยศรัทธาของชาวเมือง ตลาดคนเดิน วงขันโตก เมืองเล็กๆ ในหุบเขา ทุกความเป็นน่านพร้อมต้อนรับทุกคนเสมอ และอีกสิ่งหนึ่งที่ก็ต้องไปแวะเยี่ยมและซื้อผลิตภัณฑ์กันที่นี่ทุกครั้งที่ได้ไปเยือน ก็คือเกลือสินเธาว์ เกลือสำคัญจากบ่อเกลือกลางหุบเขาตั้งแต่ยุคอดีต เป็นทั้งอาชีพและที่ตั้งของชุมชนขนาดใหญ่ ผลิตเกลือบริสุทธิ์ออกมาไว้ใช้ทั้งประกอบอาหาร และเป็นผลิตภัณฑ์ดูแลร่างกายได้อีกมากมาย ว่ากันว่าเกลือของน่านหมดจด และยังคงใช้กรรมวิธีทำเกลือแบบดั้งเดิมอยู่ สมแล้วที่ชาวเมืองน่านช่วยกันรักษาไว้เป็นหนึ่งในภูมิปัญญาของน่านนั่นเอง คุณศรีวรรณ ขัดเงางาม ผู้สืบทอดเล่าถึงเกลือสินเธาว์เมืองน่านไว้ว่า “ส่วนใหญ่คนน่านนอกจากทำไร่ทำสวน ก็ต้มเกลือขาย สมัยก่อนภาคเหนือเขาไม่มีเกลือ จะใช้เกลือจากที่นี่หมด จะบรรทุกเกลือไปส่งเจ้าเมืองน่านเป็นเครื่องบรรณาการ” เกลือจึงถือเป็นของมีค่า มีราคามาตั้งแต่สมัยนั้น กรรมวิธีกว่าจะได้เกลือมาของชาวเมืองน่าน ต้องมอบความเคารพให้ธรรมชาติก่อน ชาวน่านเชื่อกันว่าจะนำธรรมชาติอะไรมาใช้ ต้องจริงใจ และขออนุญาตก่อนทุกครั้ง เกลือสินเธาว์ไม่ได้ทำกันได้ตลอด ชาวบ้านจะกำหนดช่วงเวลาของการมาตักน้ำเกลือจากบ่อ โดยทุกวันแรม 8 ค่ำ (บางทีก็แรม 9ค่ำ) ของเดือน5 ชาวบ้านจะปิดกั้นไม่ให้บุคคลภายนอกเข้าออกหมู่บ้านด้วยยานพาหนะทุกชนิด (แต่สามารถเดินเท้าเข้ามาได้) เพราะชาวบ้านจะทำพิธีกรรมทางบวงสรวงเจ้าหลวงบ่อเลี้ยงเจ้าหรือเลี้ยงผีเพื่อขอบคุณสิ่งศักคิ์สิทธิ์ที่ได้ปกปักคุ้มครองและให้เกลือเป็นทรัพยากรที่พวกเขาสามารถนำมาใช้และเลี้ยงชีพตลอดมา เวลาทำเกลือสมัยก่อนใช้กระบอกไม้ไผ่ตัก ก็ประมาณ 200-300 กระบอกมาเรียงไว้ วันหนึ่งประมาณ 400-500 ลิตร และนำมาพักไว้ 3-4 วัน รอให้ตะกอนตกก้นถัง แล้วจึงค่อยมาตัก นำกระทะมาใส่เตา ก่อนจะใส่กระทะ เอาใบตองมารองก่อนด้วย เพราะถ้าไม่รองความร้อนจะออกไปด้านข้างหมด ต่อมากก็ต้ม ซึ่งต้องใช้เวลาประมาณ 6-7 ชั่วโมง จนเมื่อน้ำในกระทะเหลือน้อยลง เกลือก็จะเกิดขึ้น ก็จะตักเกลือใส่ตะกร้าให้สะเด็ดน้ำประมาณ 4-5 ชั่วโมง แล้วยกเกลือไปเก็บไว้ในยุ้งพร้อมเตรียมตักขาย เกลือเมืองน่านบริสุทธิ์มาก นอกจากจะนำไปประกอบอาหารแล้ว ทุกวันนี้เกลือได้ถูกพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์อื่นๆ โดยเฉพาะเกลือสปาที่หลายคนบอกต่อกันมาว่านุ่มละมุนกับผิวดีเหลือเกิน ศาสตร์การต้มเกลือของชาวน่านเช่นนี้ พร้อมรอต้อนรับนักท่องเที่ยวทุกคน ให้มาเยี่ยมชม เหมือนที่คุณศรีวรรณบอกไว้ว่า “อยากจะเชิญชวนทุกคน ให้มาดูการต้มเกลือแบบโบราณที่จังหวัดน่านกันเยอะๆ”