ประเพณีสารทเดือนสิบนั้น คาดว่าได้รับการถ่ายทอดมาจากศาสนาพราหมณ์อีกทีหนึ่ง ซึ่งมีมาตั้งแต่สมัยพุทธกาล โดยในศาสนาพราหมณ์นั้นจะมีประเพณีเปตพลี ที่ลูกหลานผู้นับถือศาสนาพราหมณ์ทำบุญให้แก่บรรพบุรุษที่ล่วงลับ และเมื่อผู้นับถือศานาพราหมณ์บางส่วนได้เปลี่ยนมานับถือศาสนาพุทธ ก็ได้นำเอาประเพณีดังกล่าวมาปฏิบัติต่อเนื่องจนกลมกลืนเป็นส่วนหนึ่งพุทธศานา และเผยแพร่มาจนถึงนครศรีธรรมราชในเวลาต่อมา วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร ประเพณีสารทเดือนสิบที่จังหวัดนครศรีธรรมราช จะเริ่มต้นในวันแรม 1 ค่ำ เดือนสิบ (วันรับตายาย) ซึ่งชาวพุทธที่นี่จะมีความเชื่อว่าบรรพบุรุษผู้ล่วงลับที่มีบาปหนัก ตกอยู่ในนรก (เปรต) จะได้รับการปล่อยให้มายังโลกมนุษย์เพื่อขอรับเอาส่วนบุญจากลูกหลาน และจะถูกเรียกตัวกลับไปในวันแรม 15 ค่ำ เดือนสิบ (วันส่งตายาย) ลูกหลานจึงได้ช่วยกันจัด หฺมฺรับ (สำรับ) ไว้คอยเพื่อทำบุญอุทิศส่วนบุญส่วนกุศลไปให้กับบรรพบุรุษ ซึ่งใน หฺมฺรับ นั้น จะประกอบด้วยขนมหลักแทนสิ่งต่างๆ ดังนี้ 1. ขนมลา ใช้แทน เสื้อผ้าอาภรณ์ 2. ขนมพอง ใช้แทน แพข้ามห้วงมหรรณพ 3. ขนมกง หรือขนมไข่ปลา ใช้แทน เครื่องประดับ 4. ขนมดีซัม ใช้แทน เบี้ย หรือ เงิน ไว้จับจ่าย 5.ขนมบ้า ใช้แทน ลูกสะบ้า เพื่อการละเล่น ขนมประจำเทศกาลสารทเดือนสิบ นอกจากนั้น อาจจะมีขนมอื่นๆ เพิ่มเติมเข้าไป เช่น ลาลอยมัน ขนมฉาวหาย (ลักษณะเป็นแผ่นแป้งทอดเป็นสีสัน ฉาบด้วยน้ำตาล) เป็นต้น สำหรับวันงานทำบุญนั้น ส่วนใหญ่จะทำกันในช่วงวันแรม 13 ค่ำ ไปจนถึงวันแรม 15 ค่ำ ดังนี้ 1. วันแรม 13 ค่ำ จะมีการจัด หฺมฺรับ (สำรับ) ประกอบด้วยขนม 5 อย่างข้างต้น และจะมีอย่างอื่นเพิ่มเติม เช่น ข้าวสาร ปลาแห้ง เครื่องแกง เครื่องปรุง น้ำ เป็นต้น ขบวนแห่หฺมฺรับ 2. วันแรม 14 ค่ำ จะมีการยก หฺมฺรับ (สำรับ) ไปวัด และถวายถัตตาหาร และนำอาหารไปตั้งรวมกันที่ลานวัด เรียกว่า ตั้งเปรต และเมื่อได้ทำพิธีแผ่ส่วนบุญให้กับบรรพบุรุษผู้ล่วงลับแล้ว ลูกหลานก็จะแย่งชิงขนมนั้นกันอย่างสนุกสนาน และมีความเชื่อว่าถ้าได้กินอาหารนั้นไปแล้ว จะได้บุญไปด้วย และนอกจากนี้ ยังมีการนำขนมตามข้างต้นพร้อมอาหารไปตั้งบริเวณนอกกำแพงวัดอีกส่วนหนึ่ง เพื่อที่จะให้ เปรด ที่ทำบาปหนัก ไม่สามารถเข้ามาในเขตของวัดได้ ได้รับเอาอาหารนั้นไปด้วย 3.วันแรม 15 ค่ำ จะมีการฉลอง หฺมฺรับ (สำรับ) ซึ่งจะมีการทำบุญเลี้ยงพระ บังสุกุลเพื่ออุทิศส่วนบุญไปแก่บรรพบุรุษผู้ล่วงลับ หากได้เดินทางมายังจังหวัดนครศรีธรรมราชในช่วงเดือนกันยายน โดยเฉพาะช่วงกลางๆ เดือน หรือในช่วงตั้งแต่วันแรม 1 ค่ำ ถึง 15 ค่ำ เดือนสิบ คุณจะได้เห็นว่าบรรยากาศในช่วงนี้จะครึกครื้นเป็นพิเศษ เพราะในทุกๆ ปีนั้น จังหวัดนครศรีธรรมราช จะจัดงานเดือนสิบ เป็นระยะเวลาไม่น้อยกว่า 10 วัน 10 คืน และสามารถท่องเที่ยวชมบรรยากาศ และเลือกซื้อสินค้าพื้นเมือง สินค้าต่างๆ ได้ตั้งแต่บริเวณหน้าวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร (ตั้งอยู่ใจกลางตัวเมืองคอน) ไปจนถึงสนามหน้าเมือง (บริเวณคูเมืองเก่า) ไปจนถึงทุ่งท่าลาด (หลังสนามกีฬาจังหวัดนครศรีธรรมราช) บรรยากาศงานสารทเดือนสิบ ภาพโดย samart chusuk