แต่ละท้องถิ่นต่างมีอาหารที่เป็นเอกลักษณ์ของตนเองเช่นเดียวกับอาหารในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ซึ่งในอดีตเป็นแหล่งชุมนุมของผู้คนหลากหลายวัฒนธรรมไม่ว่าจะเป็นชาวมลายู สยาม จีน ชวา อินเดีย อาหรับ บ้างก็มีชาวท้องถิ่นเดินทางไปยังแดนไกลแล้วนำเอาของดีของเด่นจากโพ้นทะเลเข้ามาฟิวชั่นกลายเป็นอาหารท้องถิ่นชายแดนใต้ที่หากได้มีโอกาสเดินทางมาที่นี่แล้ว ไม่ควรพลาด ไม่งั้นอาจมาไม่ถึงชายแดนใต้ ข้าวยำข้าวยำเป็นอาหารเช้า เที่ยง เย็น ที่ราคาแสนถูกไปจนถึงจานละหลายสิบบาท ข้าวยำแต่ละจังหวัดก็มีเอกลักษณ์แตกต่างกัน คนที่นี่เรียกข้าวยำว่าว่า “นาซิกาบู” อาหารชนิดนี้มีวัตถุดิบหลักประกอบด้วยข้าวสวยที่หุงด้วยใบยอป่า หรือปัจจุบันอาจจะหุงด้วยสมุนอย่างอื่นก็มีเพื่อให้มีสีสันสวยงามน่ารับประทาน เช่น ขมิ้น ดอกอัญชัน เป็นต้น นอกจากข้าวสวยแล้วก็ต้องมีน้ำซอส น้ำซอสที่ว่าคือ “น้ำบูดู” ที่เคี่ยวกับน้ำตาลและสมุนไพรหลายชนิด เวลาจะรับประทานข้าวยำจะต้องใส่น้ำบูดูดังกล่าวราดลงในจานแล้วคนคลุกเคล้าให้เข้ากับเครื่องเคียง ได้แก่ มะพร้าวคั่ว ปลาป่น พริกป่น ผักนานาชนิดหั่นเป็นฝอย เช่น ดอกดาหลา มะม่วง ถั่วฝักยาว ตะไคร้ แครอท ผักกาดม่วง ถั่วงอก แล้วก็ไข่ต้ม สำหรับข้าวยำแบบบ้าน ๆ ที่ชายแดนใต้ราคาไม่แพงนัก ประมาณ 15-25 บาท บางร้านก็รับประทานร่วมกับปลาสันเขียวย่างจนกลิ่นหอม อร่อยเหาะเชียว โรตีโรตีเป็นอาหารเช้าประเภทแป้งยอดนิยมที่สุดในจังหวัดชายแดนใต้ แต่ถามว่าโรตีดั้งเดิมเป็นแบบไหน ก็ตอบยากเช่นกันเพราะปัจจุบันโรตีมีการปรับเปลี่ยนหน้าตา วัตถุดิบ และส่วนผสมแตกต่างกันออกไปตามแต่ละเจ้า แต่หากจะรับประทานโรตีแบบชาวบ้านก็ต้องเดินเข้าไปลองชิมในร้านของคนมุสลิมที่ชาวบ้านนิยมเข้าไปนั่งพูดคุยกันเป็นภาษามลายูท้องถิ่น บรรยากาศร้านโรตีแบบนี้แหละได้กลิ่นอายท้องถิ่นมาก ๆ แต่หากต้องการลิ้มลองโรตีประยุกต์หน่อย อย่างโรตีประเภทที่มีไส้ เช่น กล้วย ข้าวโพด มะพร้าว ลูกตาล เป็นต้น หรือแม้กระทั่งโรตีที่ทำจากแป้งโฮลวีทก็สามารถหาได้ตามร้านอาหารในเขตเมืองปัตตานี ยะลา และนราธิวาส มีบริการทั้งวันเลย มะตะบะมะตะบะเป็นอาหารที่อารมณ์คล้ายโรตีสุด ๆ เพราะมันคืออาหารที่ใช้แผ่นแป้งเหมือนโรตีห่อไส้ผสมเครื่องเทศ ทั้งเนื้อและผักซอย แล้วนำไปทอดในกระทะจนสุกก็จะได้มะตะบะกลิ่นหอมเครื่องเทศ เวลาจะรับประทานก็ต้องรับประทานคู่กับอาจาด หรือ เครื่องเคียง ซึ่งเป็นแตงกวา หอมซอยแดง พริกสดหั่น น้ำตาล และน้ำส้มสายชู รับประทานร้อน ๆ อร่อยนักเชียว ที่ปัตตานีจะมีถนนสายมะตะบะหลายสิบร้านอยู่ที่ ต.ปูยุค อ.เมือง จ.ปัตตานี มีมากจนเลือกไม่ถูกเลยทีเดียว เพราะทุกร้านจะติดป้ายว่า “เจ้าเก่า” “เจ้าดั้งเดิม” กันหลายร้าน แต่ก็อร่อยแทบทุกร้าน อุดหนุนได้เลย นาซิดาแฆเป็นอาหารที่รับประทานได้ทั้งวันเช่นกัน แต่เข้าใจว่านิยมรับประทานเป็นอาหารเช้ามากกว่าเพราะหากปล่อยไว้นาน ซอสที่มีส่วนผสมของกะทิ หรือจริง ๆ ก็คือแกงประเภทหนึ่งที่ผสมกะทิจะบูดหากเก็บไว้นานเกินไป เป็นอาหารที่ทำยากและใช้เวลานานกว่าจะเคี่ยวแกงให้มีรสชาติดี นาซิดาแฆมันก็คือข้าวที่นึ่งด้วยกะทิและเครื่องเทศในท้องถิ่น เวลาจะรับประทานก็ต้องมีซอสหรือแกงกะทิที่เป็นสูตรเฉพาะของแต่ละคน โดยแกงกะทิดังกล่าวจะใส่เนื้อปลาโอ (มีมากในทะเลปัตตานีและนราธิวาส) และไข่ต้ม เมนูนี้ยกให้เป็นที่หนึ่งในใจของใครหลายคน ไก่ฆอและเมนูชายแดนใต้ที่มาแล้วไม่ควรพลาดเช่นเดียวกัน ร้านอร่อยบางแห่งจะจำหน่ายเฉพาะเดือนรอมฎอนเท่านั้น แต่ก็สามารถหารับประทานได้ทั่วไป อย่างปัตตานีมักจะมีแม่ค้ามาจำหน่ายบริเวณด้านหน้าหน่วยงานราชการ ตลาดสด และสองข้างทาง พูดให้ง่าย ๆ ก็คือไก่ฆอและเป็นไก่ย่างที่ผสมกับน้ำราดที่มีวัตถุดิบหลักเป็นน้ำกะทิพร้อมเครื่องเทศมากมาย ย่างจนสุก หอม มีสีแดงหรือส้มแล้วแต่สูตรของแต่ละเจ้า รสชาติจะออกหวานหน่อย นอกจากไก่แล้วก็สามารถเปลี่ยนไก่เป็นหอยแครงก็มีเหมือนกัน ไก่ฆอและควรรับประทานคู่กับข้าวหลาม ซึ่งแม่ค้าจะนิยมจำหน่ายข้าวหลามด้วยเช่นกัน หากท่านมีโอกาสมาเยือน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ อย่าลืม 5 เมนูอาหารที่ไม่ควรพลาด เชื่อแน่ว่าหากได้ลองแล้วท่านจะได้ “รู้รส” (อาหารชายแดนใต้) “รู้จัก” (กันมากขึ้น) “รู้สึกรัก” ไม่ต่างจากเพื่อนคนอื่น ๆ ที่ท่านเคยไปสัมผัสมาภาพและเนื้อหาทั้งหมดเป็นของผู้เขียนห้องส่องร้านดังมาแรง รวมของกินอร่อยต้องโดน บอกสูตรเมนูลับที่ไม่ลับอีกต่อไป