ข่าวลือหนาหูว่าด้วย 'วันสิ้นโลก' ซึ่งจะตรงกับวันที่ 21 มิถุนายน ที่กำลังจะมาถึงนี้ คงเป็นเรื่องละเอียดอ่อนที่มีทั้งกลุ่มที่เชื่อและกลุ่มที่เพิกเฉย เพราะหากพูดกันตามความจริง การประโคมข่าวเรื่องวันสิ้นโลกได้เกิดขึ้นเรื่อยมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน แต่เรื่องที่ไม่ใช่ข่าวลือและกำลังจะเกิดขึ้นจริงในวันที่ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2563 คือการเกิด 'สุริยุปราคาบางส่วน' ซึ่งจะมาพร้อมกับปรากฏการณ์กลางวันยาวนานที่สุดในรอบปี หรือที่เราเรียกว่า 'วันครีษมายัน' เรื่องนี้เป็นความบังเอิญที่น่าตื่นเต้นกว่าหลายเท่าตัว เพราะเหตุการณ์สองขั้วไม่ใช่จะเกิดขึ้นอย่างง่ายดายในวันเดือนปีเดียวกันพักความตื่นเต้นกันไว้สักครู่ เพราะก่อนที่จะเตรียมอุปกรณ์ไปดูสุริยุปราคาวงแหวนให้เป็นบุญตา บทความนี้อยากชวนสนทนาปราศรัยเกี่ยวกับ ปรัมปราเรื่องสุริยุปราคาในอารยธรรมโบราณ หลายคนเคยได้ยินเรื่องเล่าการตีฆ้องร้องป่าวไล่อสูรร้ายที่กัดกินพระอาทิตย์ หรือแม้กระทั่งความเชื่อเรื่องลางร้ายที่มาพร้อมกับการเกิดสุริยุปราคา จึงอยากนำพาทุกท่านย้อนสู่บรรยากาศของมนุษย์ในอารยธรรมโบราณ ไปแอบสอดส่องดูว่าพวกเขาคิดเห็นเช่นไร เมื่อวันดีคืนดีพระอาทิตย์ที่เคยสว่างเจิดจ้า กลับดับมืดลงชั่วขณะทั้งที่ยังเป็นเวลากลางวันแสก ๆหลายคนรู้ดีว่าคนโบราณไม่ว่าจะอาศัยอยู่ตามซอกหลืบใดบนผืนโลกใบนี้ ต่างศรัทธาต่อพระเจ้าและมักจะเชื่อมโยงกับสิ่งต่าง ๆ ในธรรมชาติ ไม่เว้นแม้กระทั่งดวงดาวบนฟากฟ้า ชนโบราณในสังคมกสิกรรมมักบูชาพระอาทิตย์เป็นใหญ่เสมอ ฉะนั้นไม่ต้องเดาก็คงพอจะรู้กันดีว่า ยามใดที่พระอาทิตย์ถูกเงามืดเข้าครอบงำ นั่นหมายถึงสัญลักษณ์แห่งการมาถึงของลางร้าย พระอาทิตย์ที่ส่องแสงเป็นวงกลมอยู่เหนือท้องฟ้า กำลังถูกปีศาจกัดกินให้เว้าแหว่งไปทีละนิด ครั้นเมื่อปีศาจร้ายตนนั้นกลืนพระอาทิตย์จนมืดมิดไปแล้วทั้งดวง จากทิวากลายเป็นราตรี จากความดีกลายเป็นความชั่ว การเชื่อมโยงเหล่านั้นทำให้มนุษย์ยุคโบราณต่างต้องหาวิธีการอะไรบางอย่าง เพื่อขับไล่ปีศาจร้ายตนนั้นให้คายพระอาทิตย์ออกจากปาก คืนแสงสว่างสู่ผืนโลกอย่างที่เคยเป็นมาตามธรรมดาสามัญไม่ว่าจะแห่งหนตำบลใด มนุษย์ยุคโบราณต่างมีความเชื่อร่วมกันว่า สิ่งที่ทำให้พระอาทิตย์มืดมิดลงในเวลากลางวัน เป็นอสูรหรือสัตว์ร้ายซึ่งแตกต่างกันออกไปตามตำราและความเชื่อของแต่ละแห่ง เริ่มต้นกันที่ทวีปเอเชียกันก่อน อย่างประเทศไทยเองเชื่อว่าอสูรตนนั้นคือ 'ราหู' อารยธรรมจีนเชื่อว่าเป็น 'สุนัข' ชาวเวียดนามเชื่อว่าเป็น 'กบ' ส่วนในทวีปอเมริกาใต้ ชาวแอซเท็กกล่าวหาว่าผู้ที่เขมือบสุริยันคือ 'เสือพูม่า' ในขณะที่ชาวมายากลับบอกว่าอสูรร้ายตนนั้นคือ 'อสรพิษยักษ์' เอาเป็นว่าทุกชนเผ่ามีสัตว์ร้ายตามตำนานที่แตกต่างกันออกไป แต่เรื่องสำคัญคือความเชื่อเกี่ยวกับการเกิดสุริยุปราคา ซึ่งจะนำมาซึ่งลางร้าย ความสูญเสีย ความพินาศย่อยยับในสังคมของตน และโดยมากทุกแห่งจะมีความเชื่อร่วมกันอีกว่า จะต้องตีเกราะเคาะไม้ ส่งเสียงดังโหวกเหวกโวยวาย เพราะเชื่อว่าจะทำให้ปีศาจร้ายคายพระอาทิตย์ออกมานั่นเองลางร้ายที่อยากกล่าวถึงคือความเชื่อในอารยธรรมเมโสโปเตเมีย ซึ่งในบทความก่อนหน้านี้ผู้เขียนเคยเล่าไปว่าอารยธรรมแห่งนี้มีภูมิปัญญาด้านดาราศาสตร์ที่ก้าวหน้าเป็นอย่างมาก ฉะนั้นแล้วเรื่องสุริยุปราคาก็ต้องไม่พลาดด้วยเช่นกัน ชาวสุเมเรียนเชื่อกันอยากหนักแน่นว่า 'หากอสูรร้ายกลืนกินสุริยันให้ดับลง กษัตริย์แห่งเมโสโปเตเมียจะถึงคราวมรณกรรม' จึงมีการคำนวณหาวันเวลาที่จะเกิดสุริยุปราคาขึ้นอย่างแม่นยำ เพื่อให้กษัตริย์ที่กำลังปกครองสละราชบัลลังก์ชั่วคราว แล้วหาใครคนอื่นขึ้นมาปกครองแทนในช่วงระยะเวลาที่พระอาทิตย์ถูกปีศาจกลืนกิน เป็นสัญลักษณ์แห่งการรับบาปเคราะห์ไปเสียทั้งหมด ก่อนจะสังเวยเหยื่อผู้นั้นเพื่อเป็นการบูชายัญแด่สุริยุปราคา และนำพากษัตริย์องค์เดิมขึ้นเสวยราชสมบัติอีกครั้งด้วยความบริสุทธิ์ความจริงแล้วอารยธรรมโบราณแต่ละแห่ง ยังมีความเชื่อเกี่ยวกับสุริยุปราคาอีกมากมายเกินกว่าจะบรรยายได้หมดในบทความนี้ หากมีโอกาสผู้เขียนจะรวบรวมมาเล่าในครั้งต่อไป แต่ครั้งนี้คงได้เวลาเตรียมตัวชมสุริยุปราคาในวันที่ 21 มิถุนายนนี้ ซึ่งคนไทยสามารถสังเกตปรากฏการณ์นี้ได้ตั้งแต่เวลา 13.00 - 16.10 น. ช่วงเวลาที่ดวงอาทิตย์จะมืดมิดมากที่สุดคือ 14.49 น. โดยประมาณ ซึ่งแต่ละพื้นที่ก็จะมองเห็นได้ชัดเจนไม่เท่ากัน แต่อย่างไรก็ตามจากสถานการณ์โรคระบาด การออกไปรับชมตามจุดต่าง ๆ อย่างครั้งที่แล้วมาคงทำได้ไม่สะดวกนัก สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ จึงถ่ายทอดสดผ่านทางเฟซบุ๊ก NARITpage ขอให้ทุกท่ารดื่มด่ำกับการรับชมสุริยุปราคา พร้อมกับใช้เวลากับปรากฏการณ์ครีษมายันอย่างมีความสุขเครดิตรูปภาพ- รูปภาพหน้าปก โดย Freepik : FREEPIK- ภาพประกอบที่ 1 โดย Justin Dickey : UNSPLASH- ภาพประกอบที่ 2 โดย WikiImages : PIXABAY- ภาพประกอบที่ 3 โดย Mzmatuszewski0 : PIXABAY- ภาพประกอบที่ 4 โดย Bryann Goff : UNSPLASHข้อมูลประกอบบทความบางส่วนจาก- Solar Eclipse Myth From Around the World : National Geographicบทความเรื่องอื่นของผู้เขียน ที่เกี่ยวข้องกับอารยธรรมโบราณ- บันทึกจากแคมป์คนงาน ผู้สร้างพีระมิดแห่งอียิปต์- คู่มือเดินทางสู่โลกหลังความตายของชาวอียิปต์โบราณ- ความเชื่อเรื่องมนุษย์ต่างดาวของชาวสุเมเรียน