ปรัชญาของคานท์ที่ดูไร้หัวใจ แต่ที่จริงอาจไปใช่อย่างที่เห็น

เมื่อไม่นานมานี้เราได้ไปลงเรียนปรัชญาชีวิตมา จนได้รู้จักกับปรัชญาที่เกี่ยวกับมุมมองของการใช้ชีวิตที่เกี่ยวกับศีลธรรมจริยธรรม เป็นปรัชญาของ  อิมมานูเอล คานท์  "จริยศาสตร์ที่ไร้หัวใจ" เรามองว่าเป็นปรัชญาที่น่าสนใจและประยุกต์เข้ากับชีวิตให้การตัดสินใจต่างๆ ง่ายขึ้น และลดความผิดพลาดในอนาคตได้ วันนี้ก็เลยจะมาแนะนำให้ทุกคนได้รู้จักกัน

ก่อนอื่นเราต้องแยกความต่างระหว่างจริยธรรมกับศีลธรรมก่อน ถ้าอธิบายสองคำนี้ให้เข้าใจง่ายๆ ตามแนวคิดของคานท์ จริยธรรม ก็คือ ความประพฤติที่อยู่บนพื้นฐานความเป็นจริงและเหตุผล ส่วนศีลธรรม คือ ความประพฤติที่อยู่บนพื้นฐานความรู้สึกและการเห็นอกเห็นใจ

จริยศาสตร์ที่ไร้หัวใจของคานท์ เกี่ยวกับการเลือกใช้ระหว่างจริยธรรมและศีลธรรมที่เหมาะสม การมีศีลธรรมเป็นสิ่งที่ดีแต่บางครั้งศีลธรรมนั้นก็ขัดกับจริยธรรมเช่นกัน แสดงให้เห็นถึงความเป็นจริงที่ซ้อนอยู่เบื้องหลังสิ่งที่เรามองว่าเป็นการทำความดี แต่กลับกลายเป็นสิ่งที่ไม่ถูกต้องตามหลักเหตุผล

ในความคิดเห็นเราหลังจากที่ได้รู้จักแนวคิดปรัชญานี้ ส่วนใหญ่แล้วเราเห็นด้วยกับแนวคิดนี้ เพราะหลายครั้งคนเราก็เน้นทำสิ่งที่ถูกศีลธรรม เพราะเห็นใจหรือสงสาร แต่ถ้าเรามองดีๆ สิ่งเราทำไปสามารถช่วยเหลือใครสักคนได้จริง แต่อาจจะทำให้คนอื่นต้องเดือดร้อนจากเรื่องนี้ หรืออาจทำให้คนที่ช่วยในวันนี้ต้องลำบากในวันข้างหน้า ฉะนั้นการยึดตามหลักจริยธรรม ความถูกต้องและเหตุผล อาจทำให้เราดูเป็นคนไม่ดี เห็นแก่ตัวได้ แต่ในระยะยาวสิ่งที่เราทำอาจเป็นประโยชน์กับผู้อื่นในอนาคต แต่ยังมีอีกส่วนที่รู้สึกไม่เห็นด้วย เพราะ การทำตามจริยธรรมนั้นเป็นสิ่งที่ถูก แต่หากเราจะลดย่อยลงนิด เพื่อให้ศีลธรรมได้แทรกเข้าไปได้บ้างก็อาจทำให้เกิดเรื่องดีทั้งกับเราและผู้อื่นในระยะยาวได้เช่นกัน หรือก็คือไม่ควรยึดหลักใดหลักหนึ่งทั้งหมด แต่อยากให้ยึดอย่างละครึ่ง หรือเลือกใช้ตามสถานะการณ์ที่เหมาะสม

หรืออย่างภาพยนต์เรื่อง Spider Man No Way Home ก็มีจุดที่สอดคล้องกับปรัชญาของคานท์อยู่ อย่างตอนที่ปีเตอร์ต้องส่งตัวร้ายของสไปเดอร์แมนจากมิติอื่นให้กลับมิติเดิม ซึ่งคือสิ่งที่ต้องทำตามหน้าที่ และถูกต้องตามหลักจริยธรรม แต่ปีเตอร์ก็ไม่ทำเพราะ รู้สึกเห็นใจตัวร้ายและคิดว่าจะช่วยเหลือได้ ถือเป็นการกระทำตามหลักศีลธรรม แต่เพราะทำแบบนั้นถึงทำให้ปีเตอร์ต้องสูญเสียคนสำคัญไป และเกิดเรื่องวุ่นวายขึ้น แต่ถ้าหากปีเตอร์เลือกทำตามหลักจริยธรรมตั้งแต่แรกเรื่องวุ่นวายทุกอย่างก็จะไม่เกิด และก็ใช้ชีวิตปกติกับคนสำคัญของตัวเองต่อไปได้อีกยาว เรายังเรื่องนี้สะท้อนถึงสิ่งที่คานท์สอนไว้ในปรัชญาได้อย่างดีเลย

แต่ถึงยังไงการดำเนินชีวิตของมนุษย์นั้นซับซ้อน จะให้ยึดหลักการใดหลักการหนึ่งทุกสถานการณ์ก็ไม่ได้ ต้องปรับไปตามความเหมาะสม แต่บางครั้งก็ต้องยอมรับว่าการทำตามจริยธรรมนั้นผลกระทบออกมาน้อยกว่าการทำตามศีลธรรม แต่สิ่งที่ต้องแลกมาอาจเป็นการถูกคนอื่นตราหน้าว่าเป็นคนไม่มีหัวใจ หรือไร้จิตสำนึกเลยก็ได้ ถ้าเป็นมีโอกาสได้พบเจอเรื่องแบบนั้นก็อยากให้ลองเอาปรัชญาของคานท์ไปร่วมตัดสินการกกระทำนั้นด้วย เพราะบางทีเขาอาจคิดมาดีแล้วว่าสิ่งนี้จะทำให้เกิดการสูญเสียน้อยที่สุดทั้งในตอนนี้และในอนาคต

ขอบคุณภาพจาก iStock

Cover photo by Thomas Faull

1st photo by NLshop

2nd photo by estelle75

3rd photo by Dugwy

4th photo by TRAVELARIUM

เปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !