อัตลักษณ์ตัวตนคนบนเขา...ผูกข้อมือเดือนเก้าชาวกะเหรี่ยง

...ถ้าเราได้ยินใครพูดภาษาอะไร เราพอจะรู้ได้ว่าเป็นคนชาติไหน...

...ถ้าเห็นคนแต่งตัวชุดท้องถิ่น เราก็พอจะบอกได้ว่าพวกเขาเป็นคนเชื้อชาติอะไร...

...ถ้าเราร่วมงานประเพณีท้องถิ่นอะไร ก็พอบอกได้ว่าพวกเขาเป็นของคนเชื้อสายอะไร...

ดังนั้นการมีสัญลักษณ์บ่งบอก อัตลักษณ์ที่ชัดเจนก็จะช่วยให้รู้ถึงความเป็นมา ประวัติศาสตร์หรือคำสอนที่ซ่อนอยู่ให้ศึกษาได้ 

สำหรับเดือนเก้าหรือช่วงเดือนสิงหาคมของทุกปี จะมีประเพณีผูกข้อมือของชาวกะเหรี่ยงทั่วโลกหรือที่เรียกตามสำเนียงภาษาถิ่นว่า "ไขจูหล่าเขาะว์" บ้าง(กะเหรี่ยงโผล่ว,โปว์) หรือ "กี๊จือหละขุ" บ้าง (กะเหรี่ยงสกอร์, ปกากะญอ) บางที่ก็จะเรียกประเพณีนี้ว่า "อั้งหมิถุ่ง" ที่หมายถึง"กินข้าวห่อ"เดือนเก้า ก็แล้วแต่จะเรียก สิ่งที่เห็นได้ชัดเป็นรูปธรรมจากงานนี้ก็คือ การมีด้ายผูกข้อมือทั้ง 2 ข้าง ไม่ว่าจะเป็นสีขาว สีเหลือง สีแดง ตามแต่สายความเชื่อและข้อปฏิบัติ 

ขั้นตอนพิธี

1. วันแรก เป็นวันเตรียมงาน ต้องห่อข้าวเหนียว นำไปต้ม และเตรียมสิ่งที่ต้องใช้ประกอบพิธีอื่นๆ ตอนเย็นผู้นำพิธี(ย่า,ยาย,แม่) เป็นผู้หญิงที่เป็นเจ้าของบ้านเคาะถี่ๆ ที่เสาบันไดและเสาข่าไฟที่หุงข้าว ไปพร้อมๆ กับการสวดเรียกขวัญด้วยภาษากะเหรี่ยง หลังสวดเรียกขวัญแล้วก็จะถามคนที่อยู่ในบ้านว่า "ครบหมดทุกคนหรือยัง"คนที่อยู่ในบ้านทุกคนก็จะขานรับว่า"ครบหมดทุกคนแล้ว" 

2. วันที่ 2 ตอนเช้าวันรุ่งขึ้นจึงค่อยทำพิธีผูกข้อมือโดยสมาชิกทุกคนจะมารวมตัวกันที่บ้านหลัก เจ้าพิธีก็ไปสวดเรียกขวัญพร้อมกับเคาะถี่ๆ ที่เสาบันไดบ้าน และเสาข่าไฟที่หุงข้าวอีกครั้ง แล้วมาสวดเรียกขวัญโดยทุกคนมาแตะถาดที่ใช้ประกอบพิธีผูกข้อมือ 

           1) เจ้าพิธีก็เริ่มสวดเรียกขวัญโดยต้องเอ่ยชื่อคนที่ถูกเรียกขวัญใส่ในการสวดเรียกขวัญ เริ่มด้วยคำว่า "ปรู๊หล่าๆๆ เง่ไถ่ย..." มีความหมายว่า "ขวัญจงกลับมาๆ ... " โดยเริ่มผูกที่แขนขวาก่อน ตามด้วยแขนซ้าย และผูกข้อมือให้ลูกหลานทีละคนต่อๆ กัน

             2) รวมมือ 2 ข้างแล้วด้วยกันโดยหยิบส่วนประกอบต่างๆ ในถาดอย่างละหน่อยจุ่มน้ำ แล้วกวาดขึ้นไปทางผู้ถูกผูกแขน 3 ครั้ง ก่อนไปวางส่วนประกอบไว้บนหัวหรือบนบ่า เพราะเชื่อว่าเป็นการให้ขวัญมารับไป ก่อนที่จะนำส่วนประกอบเหล่านั้นไปวางไปที่ขอบไม้ตามบ้านต่อไปหลังเก็บไว้สักครู่ เป็นอันเสร็จพิธีรายคน ผู้อาวุโสที่ผูกแล้วก็สามารถผูกให้คนอายุน้อยกว่า แบ่งๆ กันผูกจนหมดครบทุกคน 

นอกจากการผูกข้อจะเกิดขึ้นตามประวัติศาสตร์แล้ว ปัจจุบันชาวกะเหรี่ยงที่ทำไร่ข้าวหมุนเวียน ต้องพบกับอุปสรรคหลายๆ อย่างในช่วงเข้าไร่ข้าว เจ็บป่วยบ้าง โดนฝนบ้าง ไปนอนที่ไร่บ้าง ทำให้ไม่สบาย จึงจำเป็นต้องมาเรียกขวัญเพื่อให้เกิดกำลังใจและเรียกสติกลับคืนมาอยู่กับตัว สามารถใช้ชีวิตตามปกติต่อไปได้

แต่ในยุคปัจจุบันการผูกข้อมือก็เป็นวัฒนธรรมที่พบเห็นได้ทุกภูมิภาค ก็ต้องสังเกตดูว่าเป็นแบบประเพณีชาวกะเหรี่ยงหรือการเรียกขวัญทั่วไปของคนในแถบเอเชีย หากคนกะเหรี่ยงทุกคนมีความภาคภูมิใจในประเพณีนี้ อยากให้คนรุ่นหลังได้ทราบที่มาและจุดมุ่งหมายของประเพณีนี้ 

ปัจจุบันในบางพื้นที่ยังปฏิบัติกันในแบบระดับครัวเรือนกันตามปกติที่ทำกันอยู่แล้ว บางที่ก็มีการจัดกันในระดับหมู่บ้าน ในระดับตำบล หรือเป็นระดับเทศกาลใหญ่ที่ใครก็มาร่วมกันได้

ขอแค่ลูกหลานชาวกะเหรี่ยงเรียนรู้ ให้ความสำคัญ ให้เกิดความสนใจ และรักษาอัตลักษณ์ของตนเองอย่างมีความเข้าใจ ก็สามารถที่จะประเพณีดีๆ นี้นำไปสู่ความรักในชาติพันธุ์ เผยแพร่ให้ผู้อื่นได้รับรู้อย่างภาคภูมิใจต่อไป

ทุกภาพประกอบ โดยผู้เขียน

*STAR COVER"อย่ามัวแต่ดูมาดังกัน"*

ทรูไอดีคอมมูนิตี้ ขอชวนทุกคนมาสนุกโคฟเวอร์ พร้อมลุ้นรับเงินรางวัลมูลค่ารวมกว่า 7,000 บาท (5 รางวัล) โคฟคนที่ใช่ ไลค์คนที่ชอบ`ร่วมสนุกได้ที่ ทรูไอดีคอมมูนิตี้ ห้อง cover บนแอปทรูไอดี`

คลิกเลย >> https://ttid.co/UAnK/7y9jfqkq

อ่านรายละเอียดเพิ่มเติม >> https://bit.ly/3O1cmUQ

ร่วมสนุกตั้งแต่วันที่ 10 มิถุนายน 2565 - วันที่ 11 สิงหาคม 2565