ไลฟ์แฮ็ก
วิถีบ้าน ๆ กับการเลี้ยงไหม : เรื่องราวเบื้องหลังของผืนผ้า
หากกล่าวถึงเรื่องราวชีวิตผู้อยู่เบื้องหลังความงดงามอันล้ำค่าของผ้าไหมในลวดลายต่างๆ เมื่อมองผ่านความงามของลวดลายบนผ้าไหมให้ลึกลงไปแล้วนั้น ก็จะพบกับเรื่องราวการเสียสละอันน่าอัศจรรย์และสนุกสนาน ของผู้กล้านับร้อยนับพันชีวิต ที่กำลังเล่นสนุกอยู่ภายใต้ใบหม่อนสีเขียวขจี เลี้ยงฉลองกันอย่างอิ่มหนำสำราญ ในอาณาเขตกระดงไม้ไผ่ของพวกเขาเหล่านั้น
ภาพโดย PANGKHAM
เรื่องราววงจรชีวิตของสิ่งมีชีวิตหนึ่ง ที่ใคร ๆ รู้จักกันในนามว่า "ตัวไหม" การเลี้ยงไหมก็เหมือนกับการดูแลเลี้ยงดูคนให้เจริญเติบโตไปตามกาลเวลา เริ่มตั้งแต่การคัดเลือกรังไหม ซึ่งสามารถคัดเลือกได้หลังวันที่ 4 ที่ตัวไหมปล่อยใยสร้างรังสมบูรณ์แล้ว มีวิธีการดูว่าไหมที่ฝักออกมาจะเป็นผีเสื้อเป็นตัวผู้หรือตัวเมียนั้น ดูได้จากขนาดของรังไหม ถ้าเป็นตัวเมียรังไหมจะมีขนาดใหญ่กว่ารังไหมของตัวผู้ เมื่อผีเสื้อวางไข่แล้ว จะใช้เวลาประมาณ 9-10 วันในการฝักตัว หลังจากฝักตัวแล้วไหมจะมีช่วงชีวิต 4 ช่วงด้วยกัน คือ ตื่น 1 ตื่น 2 ตื่น 3 และตื่น 4 ในแต่ละช่วงก็จะมีวิธีการดูแลแตกต่างกันออกไป โดยแต่ละตื่นจะใช้เวลา 4-5 วัน การให้ใบหม่อนจะให้ 3 เวลา เช้า กลางวัน เย็น ขนาดของใบหม่อนที่ให้ก็ต่างกันตามช่วงชีวิต
Advertisement
Advertisement
ในขณะที่เลี้ยงไหมมักจะพบปัญหาหรือเกิดอุปสรรคขึ้นบ้าง เช่น ไหมตัวเหลือง ซึ่งมีวิธีแก้ไขตามวิธีแบบธรรมชาติโดยการน้ำเหล้าและมะนาวผสมกันเป่าใส่ไหม อาการก็จะดีขึ้น อีกหนึ่งปัญหาที่สำคัญเลยก็คือแมลงวัน ถ้าไหมตัวใดถูกแมลงวันตอมแล้วนั้น เมื่อสุกไหมจะเน่า การเลี้ยงไหมจึงต้องเลี้ยงในที่มิดชิด แต่อากาศก็ต้องถ่ายเท รวมระยะเวลาในการเลี้ยงแล้วประมาณ 40 วัน เมื่อไหมสุกแล้วก็จำนำรังไหมไปสู่กระบวนการที่เรียกว่า "การสาวไหม" ทำให้ได้เส้นไหมเส้นยาวสีเหลืองทองสวยงามเพื่อนำไปทำผ้าไหมต่อไป และยังได้ดักแด้ไว้ให้ได้บริโภคอีกด้วย
ภาพโดย PANGKHAM
อุปกรณ์ที่ใช้ในการเลี้ยงประกอบไปด้วย กระด้ง จอ (ที่สำหรับใส่ไหมให้ทำรังไหม) ชั้นวางกระด้ง ขนไก่ ใช่สำหรับเคลื่อนย้ายไหมตัวเล็ก เขียงและมีดสำหรับหั่นใบหม่อน ผ้าคลุมกระดง สำหรับผ้าคลุมกระดง ชาวบ้านที่เลี้ยงไหม ส่วนใหญ่จะเป็นผู้หญิง ผ้าที่ใช้คลุมจึงเป็นผ้าถุงที่ไม่ใช่แล้วหรือจะใช้ผ้าที่สามารถคลุมกระดงได้มิดชิดก็สามารถนำมาใช้ได้ เพื่อป้องกันสิ่งแปลกปลอม
Advertisement
Advertisement
การเลี้ยงไหมในหมู่บ้านจะเลี้ยงแบบวิถีชาวบ้าน วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้เลี้ยงจึงเป็นวัสดุอุปกรณ์ที่ได้มาจากธรรมชาติและหาได้ในหมู่บ้าน พันธุ์ไหมก็เป็นพันธุ์ดั้งเดิม
ภาพโดย PANGKHAM
การเลี้ยงไหมนั้นให้ประโยชน์มากมาย ทั้งนำมาเป็นอาหาร เป็นเครื่องนุ่งห่ม ที่สำคัญคือได้เส้นไหมสีเหลืองทอง เมื่อได้มาแล้วก็นำเส้นไหมที่ได้มาเอาขี้ของไหมออก ซึ่งมีลักษณะเป็นก้อน ๆ ตามเส้นไหม เมื่อนำออกแล้วก็จะได้เส้นไหมที่ตรงสวย ผ่านกระบวนการต่างจนถึงการย้อมสีไหม และมัดลาย หลังจากนั้นจึงนำไปในการทอผ้า แล้วทอตามลายที่ต้องการ จนกลายเป็นผืนผ้างดงามหลากหลายลวดลายให้ได้เห็น ทั้งผ้ามัดหมี่ ผ้าแพรวา เป็นต้น นอกจากนี้ยังเป็นการสร้างอาชีพให้กับเกษตรกรที่ว่างเว้นจากภารกิจได้ใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์ เป็นอาชีพที่ควรอนุรักษ์ไว้ให้คนรุ่นหลังได้เห็นเพราะแทบจะหาดูไม่ได้เลย
Advertisement
Advertisement
ภาพโดย PANGKHAM
ภาพปกโดย PANGKHAM
ความคิดเห็น
