กระติบข้าว ก่องข้าว และวิถีชีวิตชาวอีสาน

วีถีชีวิตของคนอีสาน เป็นวิถีชีวิตที่เรียบง่าย และกลมกลืนกับธรรมชาติ การประดิษฐ์เครื่องใช้ไม้สอยของชาวบ้าน จึงมีความเรียบง่าย ไม่ก่อให้เกิดมลพิษ พร้อมกันนั้นยังมีความสวยงาม เป็นศิลปะที่สวยงามด้วยการใช้ไม้ไผ่ขัดลาย จนเกิดเป็นลวดลายที่มีเอกลักษณ์เป็นของตนเอง ในบทความนี้ผู้เขียนจะมาบอกเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับกระติบข้าว ก่องข้าว ข้าวของชาวอีสาน ที่เกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตทั้งในด้านของวัฒนธรรม ประเพณี และความเชื่อที่ปรากฏผ่านลวดลายของกระติบข้าว ก่องข้าว ครับผม

ภาพถ่ายโดย ภาณุพงศ์ ธงศรี

กระติบข้าว และก่องข้าวมีความแตกต่างกันครับ ผมขออธิบายอย่างนี้ว่า กระติบข้าว หมายถึง ภาชนะใส่ข้าวเหนียวที่สานด้วยเส้นตอกในลายสอง ลายสาม หรือลายอื่น ๆ โดยมีเส้นยืนในการขัดต่อกันไปเรื่อย ๆ โดยไม่มีเส้นนอน เมื่อรูปกระติบสานจนครบความยาวของเส้นตอกแล้วจะพับทั้งสองด้านเข้าด้วยกัน เย็บปิดช่องว่างด้านบนด้วยลายตาแหลว

ภาพถ่ายโดย ภาณุพงศ์ ธงศรี

ปัจจุบันแหล่งผลิตกระติบข้าว ที่ขึ้นชื่อว่าใหญ่ที่สุดในประเทศอยู่ที่บ้านนาสะไมย์ ตำบลนาสะไมย์ อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร ชุมชนหนองขอน อำเภอเมืองอุบลราชธานี จังหวัดอุบลราชธานี และบ้านแมด อำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี นอกจากชาวบ้านจะสร้างอาชีพได้แล้ว ยังเป็นศูนย์สาธิตหัตถกรรมของชาวอีสานให้เด็ก และเยาวชนได้เรียนรู้อีกด้วย

ภาพถ่ายโดย ภาณุพงศ์ ธงศรี

สุดท้ายนี้ ถือได้ว่ากระติบข้าว เป็นส่วนหนึ่งในวิถีชีวิตของชาวอีสานอีกด้วย บรรยากาศของท้องทุ่ง การอิงอาศัยอยู่กับธรรมชาติ เป็นภาพที่หาได้ยากในยุคทุนนิยมเช่นปัจจุบัน